Wybrane zmiany w procedurze cywilnej obowiązujące od 3 maja 2012 r. w układzie porównawczym
opublikowano: 2014-09-09 przez: Mika Ewelina
Obszerna nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego, uchwalona 16 września 2011 r. (Dz.U. Nr 233, poz. 1381) i obowiązująca od 3 maja 2012 r., ma na celu uproszczenie, usprawnienie i przyspieszenie postępowania. W zamyśle wnioskodawcy cel ten ma zostać osiągnięty przede wszystkim przez wprowadzenie regulacji, które będą skłaniać strony do przytaczania okoliczności faktycznych i powoływania dowodów we właściwym czasie, połączonych z systemem dyskrecjonalnej władzy sędziego.[1]
Do podstawowych zmian wprowadzonych ww. ustawą zalicza się likwidację postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych i poddanie sporów między przedsiębiorcami ogólnym regułom obowiązującym w procesie, z jednoczesnym utrzymaniem sądów gospodarczych jako wydziałów sądów powszechnych. Nowelizacją zmieniono także skutek wniesienia apelacji do niewłaściwego sądu, wprowadzono tzw. zażalenie poziome dotyczące kosztów postępowania oraz dopuszczono zażalenie do Sądu Najwyższego od orzeczenia sądu drugiej instancji uchylającego orzeczenie i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.
Niżej, w formie porównawczej, przedstawiono moim zdaniem najistotniejsze zmiany dokonane przez ustawodawcę w postępowaniu rozpoznawczym.
Do podstawowych zmian wprowadzonych ww. ustawą zalicza się likwidację postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych i poddanie sporów między przedsiębiorcami ogólnym regułom obowiązującym w procesie, z jednoczesnym utrzymaniem sądów gospodarczych jako wydziałów sądów powszechnych. Nowelizacją zmieniono także skutek wniesienia apelacji do niewłaściwego sądu, wprowadzono tzw. zażalenie poziome dotyczące kosztów postępowania oraz dopuszczono zażalenie do Sądu Najwyższego od orzeczenia sądu drugiej instancji uchylającego orzeczenie i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.
Niżej, w formie porównawczej, przedstawiono moim zdaniem najistotniejsze zmiany dokonane przez ustawodawcę w postępowaniu rozpoznawczym.
| Przed nowelizacją | Po nowelizacji |
| Art. 3; przepis w nowym brzmieniu stosuje się od 3 maja 2012 r. | |
| Strony i uczestnicy postępowania byli zobowiązani dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody. | Strony i uczestnicy postępowania są ponadto zobowiązani dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami. |
| Art. 6; przepis w nowym brzmieniu stosuje się do postępowań wszczętych po 3 maja 2012 r. | |
| Tylko sąd był zobligowany do przeciwdziałania przewlekaniu postępowania i dążenia do rozstrzygnięcia na pierwszym posiedzeniu. | Ustawodawca zobowiązał strony i uczestników postępowania do przytaczania wszystkich okoliczności faktycznych i dowodów bez zwłoki, tak by postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie i szybko. |
| Art. 8; przepis w nowym brzmieniu stosuje się do postępowań wszczętych po 3 maja 2012 r. | |
| Organizacje społeczne, których zadanie statutowe nie polegało na prowadzeniu działalności gospodarczej, mogły dla ochrony praw obywateli, w wypadkach przewidzianych w ustawie, wszcząć postępowanie oraz wziąć udział w toczącym się postępowaniu. | Pojęcie „organizacje społeczne” zastąpiono pojęciem „organizacje pozarządowe”, jednocześnie nie definiując tego pojęcia. Definicję organizacji pozarządowych zawiera art. 3 ust. 2 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności publicznej i o wolontariacie, zgodnie z którym organizacjami pozarządowymi są:
|
| Art. 17 pkt 4; przepis w nowym brzmieniu stosuje się do postępowań wszczętych po 3 maja 2012 r. | |
| Do właściwości sądów okręgowych należały m.in. sprawy o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższała 75 tys., a w postępowaniu w sprawach gospodarczych 100 tys. zł. | W związku z likwidacją postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych sądy okręgowe są właściwe, m.in. w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 75 tys. zł. |
| Art. 54; przepis w nowym brzmieniu stosuje się od 3 maja br. | |
| Przepisy o wyłączeniu sędziego stosowano odpowiednio do wyłączenia ławników, jak również innych organów sądowych oraz prokuratora. | Stosowanie przepisów rozciągnięto również na referendarzy sądowych. |
| Art. 61; przepis w nowym brzmieniu stosuje się do postępowań wszczętych po 3 maja 2012 r. | |
| Organizacje społeczne mogły wytaczać powództwa lub przystępować do toczących się postępowań w sprawach alimentacyjnych, o ochronę konsumentów, o ochronę środowiska, praw własności przemysłowej, równego traktowania. W sprawach alimentacyjnych oraz w sprawach o ochronę konsumentów przepisy nie wymagały zgody na wytoczenie powództwa osoby („obywatela”), na której rzecz je wytaczano, jak również zgody na wstąpienie do toczącego się postępowania. | Organizacje społeczne zastąpiono „organizacjami pozarządowymi”, „obywatela” – „osobą fizyczną”. Ponadto organizacja pozarządowa, za zgodą przedsiębiorcy, będącego osobą fizyczną i członkiem tej organizacji, może wytoczyć na jego rzecz powództwo lub przystąpić do niego w toczącym się postępowaniu w sporze z innym przedsiębiorcą o roszczenia wynikające z prowadzonej działalności gospodarczej. Zgoda na wytoczenie powództwa lub przystąpienie do toczącego się postępowania jest wymagana w każdym przypadku (również w sprawach alimentacyjnych i ochrony konsumentów). |
| Art. 174 § 1 pkt 4 i § 3; przepis w nowym brzmieniu stosuje się od 3 maja 2012 r. | |
| Sąd zawieszał postępowanie z urzędu, jeżeli postępowanie dotyczyło masy upadłości i ogłoszono upadłość z możliwością zawarcia układu, a strona została pozbawiona prawa zarządu masą upadłości, albo ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku powoda. | Sąd zawiesza postępowanie z urzędu, jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości i ogłoszono upadłość z możliwością zawarcia układu, a strona została pozbawiona prawa zarządu masą upadłości albo ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku strony. |
| Art. 1821; przepisu nie stosuje się od 3 maja 2012 r. | |
| Ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku pozwanego skutkowało umorzeniem postępowania. | Uchylono art. 1821 ustawy: zgodnie z art. 174 § 1 pkt 4, jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości i ogłoszono upadłość z możliwością zawarcia układu, a strona została pozbawiona prawa zarządu masą albo ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku strony, skutkuje to zawieszeniem postępowania. |
| Art. 207 § 2 i 7; przepis w nowym brzmieniu stosuje się do postępowań wszczętych po 3 maja 2012 r. | |
| Przewodniczący mógł w sprawie zawiłej lub rozrachunkowej zarządzić wniesienie odpowiedzi na pozew przed pierwszą rozprawą. | Przewodniczący może zarządzić wniesienie odpowiedzi na pozew w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż dwa tygodnie, w każdej sprawie. Odpowiedź wniesiona po terminie podlega zwrotowi. |
| Art. 207 § 3 i 7; przepis w nowym brzmieniu stosuje się do postępowań wszczętych po 3 maja 2012 r. | |
| Strona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika mogła zostać zobowiązana do wniesienia w wyznaczonym terminie pisma przygotowawczego, w którym była zobowiązana do powołania wszystkich twierdzeń, zarzutów i dowodów pod rygorem utraty prawa powoływania ich toku dalszego postępowania. | Przewodniczący może także przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę zobowiązać strony do złożenia dalszych pism przygotowawczych, oznaczając porządek składania pism, termin, w którym należy je złożyć, i okoliczności, które mają być wyjaśnione. W toku sprawy złożenie pism przygotowawczych następuje tylko wtedy, gdy sąd tak postanowi, chyba że pismo obejmuje wyłącznie wniosek o przeprowadzenie dowodu. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym. Pismo przygotowawcze złożone po terminie lub bez zobowiązania do jego złożenia podlega zwrotowi. |
| Art. 207 § 4; przepis w nowym brzmieniu stosuje się do postępowań wszczętych po 3 maja 2012 r. | |
| Brak regulacji. | Przewodniczący przed pierwszą rozprawą lub w toku sprawy mogą wysłuchać strony na posiedzeniu niejawnym w sprawie składania pism procesowych i okoliczności, które mają być wyjaśnione. |
| Art. 207 § 6; przepis w nowym brzmieniu stosuje się do postępowań wszczętych po 3 maja 2012 r. | |
| Strona traciła prawo do powoływania twierdzeń, zarzutów i dowodów, których nie powołała w terminie wyznaczonym przez przewodniczącego, ale prekluzja dotyczyła tylko strony reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika (adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa). | Sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności. |
| Art. 210 § 21; przepis w nowym brzmieniu stosuje się do postępowań wszczętych po 3 maja 2012 r. | |
| Brak regulacji. | Sąd ma obowiązek pouczenia strony działającej samodzielnie o treści przepisów art. 162, 207, 217, 229 i 230 (dotyczących pominięcia spóźnionych twierdzeń i dowodów). |
| Art. 217 § 2; przepis w nowym brzmieniu stosuje się do postępowań wszczętych po 3 maja 2012 r. | |
| Sąd pomijał środki dowodowe tylko wtedy, jeżeli okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione lub strona powoływała je jedynie dla zwłoki. | Sąd pomija również spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich we właściwym czasie: 1) bez swojej winy lub 2) uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo 3) występują inne wyjątkowe okoliczności. |
| Art. 344 § 1 i 2; przepis w nowym brzmieniu stosuje się do postępowań wszczętych po 3 maja 2012 r. | |
| Pozwany, przeciwko któremu zapadł wyrok zaoczny, mógł złożyć sprzeciw w ciągu tygodnia od doręczenia mu wyroku. W piśmie zawierającym sprzeciw pozwany powinien przytoczyć zarzuty przeciwko żądaniu pozwu oraz fakty i dowody na ich uzasadnienie. | Wydłużono termin do złożenia sprzeciwu do dwóch tygodni. W sprzeciwie pozwany powinien przytoczyć zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, oraz okoliczności faktyczne i dowody. Sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody na podstawie tych samych przesłanek jak wymienione w art. 217 § 2 (wyżej). |
| Art. 369 § 3; przepis stosuje się do apelacji wniesionych po 3 maja 2012 r. | |
| Apelację należało wnieść się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem. | Utrzymując zasadę wnoszenia apelacji do sądu pierwszej instancji, dodano § 3 stanowiący, że termin do wniesienia apelacji uważa się za zachowany także wtedy, gdy przed jego upływem strona wniosła apelację do sądu drugiej instancji. |
| Art. 3941 § 1; przepis stosuje się do zaskarżania orzeczeń wydanych po 3 maja 2012 r. | |
Zażalenie do Sądu Najwyższego przysługiwało na postanowienie sądu drugiej instancji:
|
Zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje na postanowienie sądu drugiej instancji:
|
| Art. 4791–art. 47922; przepisów nie stosuje się do postępowań wszczętych po 3 maja 2012 r. | |
| Postępowanie w sprawach gospodarczych. Przepisy ogólne. | Uchylono przepisy ogólne dotyczące postępowania w sprawach gospodarczych. W sprawach z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki, regulacji telekomunikacji i poczty oraz regulacji transportu kolejowego niektóre przepisy ustawy stosuje się nadal, jeżeli decyzja prezesa właściwego urzędu została wydana przed 3 maja 2012r. |
| Art. 493 § 1 i art. 503 § 1; przepisy w nowym brzmieniu stosuje się do postępowań wszczętych po 3 maja 2012 r. | |
| W piśmie zawierającym zarzuty/sprzeciw pozwany powinien przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty powinien zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, a także pozostałe zarzuty przeciwko żądaniu pozwu oraz okoliczności faktyczne i dowody na ich potwierdzenie. | Podobnie jak w przypadku odpowiedzi na pozew i sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w zarzutach/sprzeciwie bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności. |
Magdalena Klorek
radca prawny OIRP w Warszawie
Źródło: Temidium 4 (70) 2012
radca prawny OIRP w Warszawie
Źródło: Temidium 4 (70) 2012
[1] Szerzej na temat założeń nowelizacji w uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk nr 4332, dostępny na stronie www.sejm.gov.pl).
Prawo i praktyka
Przygody Radcy Antoniego
Odwiedź także
Nasze inicjatywy
