---

Rozwiązania przewidziane w ustawie zasadniczo można podzielić na trzy grupy. Do pierwszej należy zaliczyć przepisy, na podstawie których możliwe jest zastosowanie niektórych środków ograniczających określonych w rozporządzeniach unijnych dotyczących sankcji nałożonych na Białoruś i Federację Rosyjską, również wobec innych niż wskazane w tych rozporządzeniach osób lub podmiotów, które wspierają agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. Dotyczy to środków określonych w art. 2 ust. 1-3 rozporządzenia Rady (WE) nr 765/2006 z dnia 18 maja 2006 r. dotyczącego środków ograniczających w związku z sytuacją na Białorusi i udziałem Białorusi w agresji Rosji wobec Ukrainy^[2] (dalej: „rozporządzenie 765/2006”) oraz środków określonych w art. 2 i art. 9 rozporządzenia Rady (UE) nr 269/2014 z dnia 17 marca 2014 r. w sprawie środków ograniczających w odniesieniu do działań podważających integralność terytorialną, suwerenność i niezależność Ukrainy lub im zagrażających^[3] (dalej: „rozporządzenie 269/2014”).

Ponadto w tym zakresie w ustawie zawarte zostały dodatkowe sankcje nieprzewidziane w rozporządzeniu 765/2006 ani rozporządzeniu 269/2014. Polegają one na wykluczeniu z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu prowadzonego na podstawie ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych^[4] (dalej: „ustawa – Prawo zamówień publicznych”) oraz wpisie do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: „RP”) jest niepożądany, o którym mowa w art. 434 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach^[5].

Drugą grupę rozwiązań zawartych ustawie stanowią przepisy dotyczące zakazu wprowadzania na terytorium RP oraz przemieszczania przez terytorium RP lub z terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej innego niż Polska na terytorium RP węgla pochodzącego z terytorium Rosji albo Białorusi.

Wreszcie do trzeciej grupy przepisów można zaliczyć takie, które umożliwiają stosowanie rozporządzenia 765/2006, rozporządzenia 269/2014 oraz rozporządzenia Rady (UE) nr 833/2014 z dnia 31 lipca 2014 r. dotyczącego środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie^[6] (dalej: „rozporządzenie 833/2014”).
 
Zamrażania środków finansowych i zasobów gospodarczych

Zmiany w rozporządzeniu 765/2006 oraz rozporządzeniu 269/2014 wprowadzone po rozpoczęciu agresji zbrojnej Rosji na Ukrainę w istotny sposób wpłynęły na zakres zakazów oraz obowiązków dotyczących zamrażania środków finansowych oraz zasobów gospodarczych będących w posiadaniu osób i podmiotów wskazanych w wykazach zawartych w tych rozporządzeniach. Przewidziane w tych rozporządzeniach środki są stosowane wobec osób i podmiotów wskazanych w wykazach dołączonych do tych rozporządzeń.

W ustawie została przewidziana możliwość utworzenia, odrębnej od wykazów zawartych w rozporządzeniu 765/2006 i rozporządzeniu 269/2014, listy osób i podmiotów prowadzonej przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, wobec których stosuje się wybrane środki ograniczające określone w tych rozporządzeniach (dalej: „lista”), a także dodatkowe środki określone w ustawie.

Jeśli chodzi o środki przewidziane w rozporządzeniach unijnych, to wobec osób i podmiotów wpisanych na listę odpowiednio zastosowane mają być sankcje określone w art. 2 ust. 1-3 rozporządzenia 765/2006 oraz art. 2 i art. 9 rozporządzenia 269/2014. Środki przewidziane w art. 2 ust. 1-3 rozporządzenia 765/2006 polegają na zamrażaniu wszystkich funduszy i zasobów gospodarczych będących własnością, pozostających w posiadaniu, w faktycznym władaniu lub pod kontrolą osób i podmiotów wpisanych na listę. Takim osobom i podmiotom, ani na ich rzecz, nie będą mogły być udostępniane, bezpośrednio ani pośrednio, żadne fundusze ani zasoby gospodarcze. Zakazany jest również świadomy i umyślny udział w działaniach, których celem lub skutkiem jest bezpośrednie lub pośrednie obejście powyższych środków ograniczających.

Analogiczne środki, z tym że w odniesieniu do funduszy i zasobów gospodarczych, przewidziano w art. 2 i art. 9 rozporządzenia 269/2014. Należy jednak zauważyć, że użyte w rozporządzeniu 765/2006 pojęcie „funduszy” oraz pojęcie „środków finansowych”, którym posłużono się w rozporządzeniu 269/2014, to faktycznie dwa określenia tego samego pojęcia, a rozróżnienie terminologiczne wynika z polskiego tłumaczenia rozporządzeń. W ich angielskojęzycznych wersjach użyto jednego pojęcia – „funds”.

Warto wskazać, jak rozumiane są najważniejsze pojęcia dotyczące zamrażania środków finansowych oraz zasobów gospodarczych, używane w rozporządzeniu 765/2006 i rozporządzeniu 269/2014.

Przez „fundusze” („środki finansowe”) rozumiane są aktywa finansowe i każdego rodzaju korzyści, w tym:

Z kolei przez „zamrożenie funduszy” („zamrożenie środków finansowych”) rozumiane jest zapobieganie jakimkolwiek ruchom funduszy (środków finansowych), ich przenoszeniu, zmianom, wykorzystaniu, udostępnianiu lub dokonywaniu nimi transakcji w jakikolwiek sposób, który powodowałby jakąkolwiek zmianę ich wielkości, wartości, lokalizacji, własności, posiadania, charakteru, przeznaczenia lub inną zmianę, która umożliwiłaby korzystanie z nich, w tym również zarządzanie portfelem.

Pojęcie „zasoby gospodarcze” oznacza aktywa każdego rodzaju, materialne i niematerialne, ruchome i nieruchome, które nie są funduszami (środkami finansowymi), lecz mogą służyć do ich uzyskiwania lub uzyskiwania towarów lub usług.

Z kolei „zamrożenie zasobów gospodarczych” oznacza zapobieganie wykorzystaniu zasobów gospodarczych do uzyskiwania funduszy (środków finansowych), towarów lub usług w jakikolwiek sposób, w tym poprzez sprzedaż, wynajem lub ich obciążenie.

Zgodnie z ustawą zakres środków ograniczających stosowanych wobec osób i podmiotów wpisanych na listę nie może powielać zakresu środków określonych względem tych osób i podmiotów w wykazach określonych w rozporządzeniu 765/2006 lub rozporządzeniu 269/2014. Oznacza to, że środki przewidziane w art. 2 ust. 1-3 rozporządzenia 765/2006 oraz art. 2 i art. 9 rozporządzenia 269/2014 mogą być zastosowane tylko na podstawie jednego tytułu – tj. w związku z umieszczeniem danej osoby lub podmiotu w wykazie dołączonym do rozporządzenia albo w związku z wpisaniem na listę.
 
Wykluczenie z zamówienia publicznego

Oprócz stosowania środków ograniczających określonych w rozporządzeniu 765/2006 i rozporządzeniu 269/2014 wobec osób i podmiotów wpisanych na listę na podstawie ustawy mogą być stosowane dodatkowe, nieprzewidziane w tych rozporządzeniach środki w postaci wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu prowadzonego na podstawie ustawy – Prawo zamówień publicznych (dalej: „wykluczenie”). Oprócz osób i podmiotów wpisanych na listę wykluczeniu podlegają również wykonawcy lub uczestnicy konkursów:

W przypadku wykluczenia wykonawcy lub uczestnika konkursu zamawiający, odpowiednio do trybu stosowanego do udzielenia zamówienia publicznego oraz etapu prowadzonego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub etapu konkursu:

Osoba lub podmiot podlegające wykluczeniu, które w okresie tego wykluczenia będą ubiegać się o udzielenie zamówienia publicznego lub dopuszczenie do udziału w konkursie lub biorą udział w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub w konkursie, podlegają karze pieniężnej w wysokości do 20 000 000 zł nakładanej przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych.

Powyżej opisane rozwiązania dotyczące wykluczenia mają zastosowanie również do postępowania zmierzającego do udzielenia zamówienia publicznego oraz konkursów o wartości mniejszej niż kwoty określone w art. 2 ust. 1 ustawy – Prawo zamówień publicznych^[9] lub z wyłączeniem stosowania tej ustawy.
 
Wpis do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany

Wobec osób i podmiotów wpisanych na listę może być także zastosowany środek w postaci wpisania do prowadzonego przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium RP jest niepożądany, o którym mowa w art. 434 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach. W przypadku tego środka nie ma zastosowania wyłączenie, zgodnie z którym w wykazie nie zamieszcza się danych cudzoziemca będącego małżonkiem obywatela polskiego lub przebywającym na terytorium RP małżonkiem cudzoziemca posiadającego zezwolenie na pobyt stały lub zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej.
 
Lista i postępowanie w sprawie wpisu na listę

Lista jest prowadzona przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych i jest publikowana w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej tego ministra. Decyzje w sprawach wpisu na listę oraz wykreślenia z niej wydaje również minister właściwy do spraw wewnętrznych. Na liście, oprócz oznaczenia osoby lub podmiotu, wobec których stosuje się środki ograniczające, wskazane jest także, który z tych środków ma do nich zastosowanie.

Decyzję w sprawie wpisu na listę wydaje się względem osób i podmiotów dysponujących środkami finansowymi (funduszami) oraz zasobami gospodarczymi w rozumieniu rozporządzenia 765/2006 lub rozporządzenia 269/2014, które bezpośrednio lub pośrednio wspierają agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę, poważne naruszenia praw człowieka lub represje wobec społeczeństwa obywatelskiego i opozycji demokratycznej, lub których działalność stanowi inne poważne zagrożenie dla demokracji lub praworządności w Federacji Rosyjskiej lub na Białorusi. Decyzja może zostać wydana także wobec osób i podmiotów bezpośrednio związanych z takimi osobami lub podmiotami, w szczególności ze względu na powiązania o charakterze osobistym, organizacyjnym, gospodarczym lub finansowym, lub wobec których istnieje prawdopodobieństwo wykorzystania w tym celu będących w ich dyspozycji środków finansowych (funduszy) lub zasobów gospodarczych.

Decyzję w sprawie wpisu na listę lub wykreślenia z niej minister właściwy do spraw wewnętrznych wydaje z urzędu lub na uzasadniony wniosek:

W takim wniosku należy wskazać osobę lub podmiot, względem których ma zostać wydana decyzja, a w przypadku decyzji w sprawie wpisu na listę – również propozycję zastosowania wobec danej osoby lub danego podmiotu określonych środków. Propozycję zastosowania środków określa się z uwzględnieniem w szczególności charakteru i zakresu działalności prowadzonej przez osobę lub podmiot, struktury kapitałowej tego podmiotu oraz względów bezpieczeństwa narodowego. Decyzja w sprawie wykreślenia z listy może też zostać wydana na uzasadniony wniosek osoby lub podmiotu wpisanych na listę.

W ustawie określono, jakie elementy powinna zawierać decyzja w sprawie wpisu. Są nimi data wydania, oznaczenie osoby lub podmiotu, wobec których stosuje się środki ograniczające, wraz z rozstrzygnięciem, który z tych środków ma do nich zastosowanie, uzasadnienie, oznaczenie organu wydającego, podstawę prawną decyzji, podpis osoby wydającej oraz pouczenie o prawie do wniesienia skargi do sądu administracyjnego. Wydając decyzję w sprawie wpisu na listę, minister właściwy do spraw wewnętrznych może określić zakres środków finansowych (funduszy) lub zasobów gospodarczych w rozumieniu rozporządzenia 269/2014 lub rozporządzenia 765/2006.

W decyzji w sprawie wykreślenia z listy powinny być zawarte w szczególności data wydania, oznaczenie osoby lub podmiotu, których dotyczy, powołanie podstawy prawnej oraz uzasadnienie. Zakres uzasadnienia decyzji w sprawie wpisu na listę oraz decyzji w sprawie wykreślenia z listy może zostać ograniczony ze względu na bezpieczeństwo państwa lub porządek publiczny. Od decyzji w sprawie wpisu na listę oraz wykreślenia z niej nie służy wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Decyzje te podlegają natychmiastowemu wykonaniu.

W drodze decyzji ministra właściwego do spraw wewnętrznych może zostać dokonana zmiana środków ograniczających stosowanych wobec osoby lub podmiotu wpisanych na listę. Do takiej decyzji odpowiednie zastosowanie mają rozwiązania dotyczące decyzji w sprawie wpisu na listę.

Do postępowań w sprawach wpisu na listę oraz wykreślenia z niej, w zakresie nieuregulowanym w ustawie, zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego^[10] (dalej: „k.p.a.”). Istotnym odstępstwem od zasad postępowania administracyjnego jest sposób zawiadomienia stron o decyzjach dotyczących wpisania na listę albo wykreślenia z niej. Zawiadomienie takie następuje przez ich udostępnienie w Biuletynie Informacji Publicznej. Z dniem następującym po dniu, w którym decyzja została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej, następuje rozpoczęcie biegu terminu do wniesienia skargi do sądu administracyjnego oraz zastosowanie znajduje natychmiastowa wykonalność decyzji.

W tym miejscu warto wskazać, że już po kilku dniach od wejścia w życie ustawy dokonano szeregu wpisów na listę. W czasie opracowywania niniejszego artykułu lista obejmowała około 50 osób i podmiotów.
 
Sankcje wobec osób odpowiedzialnych za stosowanie środków przewidzianych w ustawie

W ustawie została przewidziana odpowiedzialność administracyjna osób i podmiotów, które w stosunku do osoby lub podmiotu wpisanych na listę nie wykonują określonych obowiązków związanych ze stosowaniem środków ograniczających przewidzianych ustawą. Sankcje administracyjne są stosowane wobec osób i podmiotów, które:

Osoby takie podlegają karze pieniężnej w wysokości do 20 000 000 zł nakładanej przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (dalej: „Szef KAS”).
 
Zakaz sprowadzania węgla z terytorium Rosji i Białorusi

W ustawie ustanowiono zakaz wprowadzania na terytorium RP oraz przemieszczania przez terytorium RP oraz z terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej innego niż Polska na terytorium RP węgla pochodzącego z terytorium Rosji albo Białorusi (dalej: „zakaz sprowadzania węgla”).

Kontrolę przestrzegania zakazu sprowadzania węgla, w tym w zakresie weryfikowania pochodzenia węgla, wykonuje naczelnik urzędu celno-skarbowego współpracując z właściwymi organami i podmiotami, w szczególności szefami służb specjalnych oraz Komendantem Głównym Policji. W przypadku stwierdzenia naruszenia zakazu sprowadzania węgla naczelnik urzędu celno-skarbowego dokonuje jego zajęcia oraz występuje o orzeczenie jego przepadku na rzecz Skarbu Państwa. Węgiel, którego przepadek orzeczono, podlega przekazaniu do Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych. Naruszenie zakazu sprowadzania węgla podlega karze pieniężnej w wysokości do 20 000 000 zł nakładanej przez Szefa KAS. Od decyzji o nałożeniu kary ukaranemu przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy do tego organu.

Z zakazem sprowadzenia węgla wiążą się także obowiązki nałożone w tym zakresie na przedsiębiorców. Przedsiębiorca, który wprowadził lub przemieścił na terytorium RP węgiel, bez względu na kraj pochodzenia tego węgla, jest obowiązany posiadać i udostępniać na żądanie wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej i naczelnika urzędu celno-skarbowego dokumenty potwierdzające kraj pochodzenia węgla, datę wprowadzenia lub przemieszczenia węgla na terytorium RP, a w przypadku węgla, którego krajem pochodzenia jest Ukraina – także region wydobycia węgla. Dokumenty takie przechowuje się przez okres 5 lat od daty wprowadzenia węgla na terytorium RP.

Przedsiębiorca dokonujący obrotu węglem, przez co rozumiana jest sprzedaż lub inna forma zbycia węgla na terytorium RP, jest obowiązany sporządzić i przekazać nabywcy, w formie oświadczenia składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej, informację o kraju pochodzenia węgla, a także:

W ustawie szczegółowo określone zostały elementy, jakie powinno zawierać takie oświadczenie. Przedsiębiorca dokonujący obrotu węglem jest obowiązany do przechowywania kopii wydanych i otrzymanych oświadczeń przez okres 5 lat, licząc od dnia ich wydania lub przekazania. Przedsiębiorca, który nie wypełnia powyżej opisanych obowiązków, podlega karze pieniężnej do wysokości 10 000 000 zł nakładanej przez wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej.
 
Zakaz stosowania i propagowania symboli wspierających agresję na Ukrainę

Opisując rozwiązania zawarte w ustawie, należy także wskazać na przewidziany w jej art. 16 zakaz stosowania, używania lub propagowania symboli lub nazw wspierających agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. Naruszenie tego zakazu podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
 
Zapewnienie stosowania środków ograniczających uregulowanych w przepisach UE

Ustawa ma na celu również umożliwienie stosowania środków ograniczających określonych w rozporządzeniu 765/2006, rozporządzeniu 269/2014 i rozporządzeniu 833/2014. W tym celu niezbędne było wskazanie organów właściwych realizujących zadania i kompetencje przewidziane w tych rozporządzeniach oraz odpowiedzialnych za nakładanie sankcji za nieprzestrzeganie środków ograniczających. Ustawodawca zdecydował, że służbą która będzie dysponowała odpowiednimi środkami do zapewnienia ww. celów jest Krajowa Administracja Skarbowa (dalej: „KAS”). W związku z tym w omawianej ustawie znowelizowano ustawę z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej^[11] (dalej: „ustawa o KAS”).

Zadania KAS związane z wykonywaniem przepisów rozporządzenia 765/2006, rozporządzenia 269/2014 i rozporządzenia 833/2014 można podzielić na dwie grupy. Po pierwsze, organy KAS są właściwe w zakresie zwalniania, na warunkach określonych w ww. aktach, określonych środków finansowych lub zasobów gospodarczych z zamrożenia. Po drugie, organy KAS są odpowiedzialne za nakładanie kar w związku z niewypełnieniem obowiązków wynikających z przepisów ww. rozporządzeń dotyczących przede wszystkim zamrażania środków finansowych czy przekazywania informacji. Wprowadzenie ww. regulacji spowodowało konieczność zmiany niektórych dotychczas obowiązujących przepisów ustawy o KAS (w celu rozszerzenia kompetencji organów KAS) oraz dodania nowych przepisów (działu Va w ustawie o KAS, dotyczącego zarówno zwalniania z zamrożenia środków finansowych lub zasobów gospodarczych i udostępniania środków finansowych lub zasobów gospodarczych, jak i nakładania administracyjnych kar pieniężnych za niedopełnianie obowiązków i naruszanie zakazów uregulowanych w rozporządzeniu 765/2006, rozporządzeniu 269/2014 i rozporządzeniu 833/2014).
 
Rozszerzenie kompetencji Krajowej Administracji Skarbowej

Odnosząc się do pierwszej grupy zmian (dotyczących dotychczas obowiązujących przepisów w celu rozszerzenia kompetencji organów KAS), warto przede wszystkim wskazać art. 2 ust. 1 ustawy o KAS, w którym ustanowiono katalog zadań KAS. Nowelizacja ustawy o KAS rozszerza zakres zadań KAS o zadania związane ze zwalnianiem zamrożonych środków finansowych lub zasobów gospodarczych lub udostępnianiem środków finansowych lub zasobów gospodarczych, uregulowane w rozporządzeniu 765/2006, rozporządzeniu 269/2014 i rozporządzeniu 833/2014.

Ponadto ustawodawca, zmieniając art. 45 ust. 1 ustawy o KAS, rozszerzył uprawnienia do przetwarzania informacji, w tym danych osobowych, poprzez uwzględnienie uprawnienia do przetwarzania informacji również w związku z wykonywaniem nowych zadań związanych ze zwalnianiem z zamrożenia lub z wydawaniem zezwoleń, w ramach zadań przewidzianych w dodawanym dziale Va ustawy o KAS.

Rozszerzono także uprawnienia związane z prowadzeniem kontroli celno-skarbowej włączając w nie zadania związane z weryfikacją przestrzegania przepisów rozporządzenia 765/2006, rozporządzenia 269/2014 oraz rozporządzenia 833/2014, w zakresie określonym w art. 54 ust. 1 ustawy o KAS. Ponadto wprowadzono nowe rozwiązania mające na celu umożliwienie dokonywania w każdym miejscu znajdującym się na terytorium RP kontroli celno-skarbowych dotyczących przestrzegania nakazów i zakazów związanych z zamrażaniem zasobów gospodarczych na podstawie przepisów art. 2 rozporządzenia 765/2006, art. 2 rozporządzenia 269/2014 oraz przepisów ustawy. Wskutek tej zmiany kontrole nie będą ograniczać się wyłącznie do urzędu celno-skarbowego, siedziby kontrolowanego czy innego miejsca związanego z prowadzoną przez kontrolowanego działalnością. W związku z tą zmianą rozszerzono katalog kontroli celno-skarbowych, które mogą być wykonywane na podstawie okazanej legitymacji służbowej oraz upoważnienia stałego do wykonywania kontroli celno-skarbowej. Ma to związek z koniecznością natychmiastowego podjęcia działań kontrolnych związanych z naruszeniem przepisów w zakresie zamrażania zasobów gospodarczych, bez konieczności sporządzania i doręczania kontrolowanemu upoważnienia do kontroli. Zmiany te zostały zawarte w art. 59 ust. 2 i art. 62 ust. 5 ustawy o KAS.
 
Zwalnianie zamrożonych środków finansowych i zasobów gospodarczych

Druga grupa zmian wprowadzanych do ustawy o KAS wiąże się z dodawanym działem Va (art. 143a-143g), regulującym kwestie właściwości KAS, a w szczególności Szefa KAS jako organu właściwego do podejmowania decyzji w sprawach stosowania niektórych środków ograniczających wynikających z rozporządzenia 765/2006, rozporządzenia 269/2014 i rozporządzenia 833/2014 oraz właściwego do nakładania kar pieniężnych w przypadkach określonych w art. 143d wskazanej ustawy.

Na podstawie przepisu art. 143a ust. 1 ustawy o KAS Szef KAS będzie podejmował decyzje administracyjne w zakresie zwolnienia określonych zamrożonych środków finansowych lub zasobów gospodarczych oraz ich udostępniania, a także zezwolenia na przeprowadzanie określonych transakcji lub operacji finansowych. Postępowanie w sprawie wydania decyzji ma następować zgodnie z przepisami k.p.a. W toku postępowania Szef KAS b może wystąpić o wydanie opinii w sprawie zasadności zwolnienia lub udostępnienia, do podmiotów i organów administracji publicznej, które posiadają wiedzę w zakresie objętym wystąpieniem. Podmioty te są obowiązane do przedstawienia opinii w terminie 7 dni od dnia otrzymania wystąpienia. Należy podkreślić, że nieprzedstawienie opinii nie wpływa na możliwość podjęcia decyzji przez Szefa KAS (jego dalsze działanie nie będzie uzależnione od wydania opinii). Opinia taka nie może zatem być traktowana jako opinia, o której mowa w art. 106 k.p.a., który uzależnia wydanie decyzji od zajęcia stanowiska przez inny organ (wyrażenia opinii).

Zgodnie z dodawanym art. 143b pkt 1 przywołanej ustawy Szef KAS został zobowiązany do przekazywania ministrowi właściwemu do spraw zagranicznych informacji niezbędnych do realizacji obowiązków, o których mowa w art. 7 rozporządzenia 765/2006, art. 12 rozporządzenia 269/2014 oraz art. 6 rozporządzenia 833/2014. Wymienione przepisy dotyczą obowiązku informacyjnego państwa członkowskiego związanego z informowaniem Komisji Europejskiej oraz innych państw członkowskich o stosowanych w danym państwie członkowskim środkach ograniczających, a także o zwolnieniach i zezwoleniach wydawanych na podstawie tych rozporządzeń. Ustawodawca przewidział, że właściwy w tym zakresie będzie minister właściwy do spraw zagranicznych. Ponadto zgodnie z art. 143b pkt 2 nowelizowanej ustawy Szef KAS został zobowiązany do przekazywania ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych informacji niezbędnych do realizacji zadań określonych w ustawie, w celu umożliwienia stosowania na jej podstawie właściwych sankcji.
 
Sankcje administracyjne za niedopełnianie obowiązków oraz nieprzestrzeganie zakazów i ograniczeń wprowadzonych rozporządzeniami

W dodawanym art. 143d ustawy o KAS uregulowano kwestię odpowiedzialności za niedopełnianie obowiązków oraz nieprzestrzeganie zakazów i ograniczeń wprowadzonych rozporządzeniem 765/2006, rozporządzeniem 269/2014 oraz rozporządzeniem 833/2014. Regulacje te wprowadzono do ustawy o KAS, ponieważ wymienione rozporządzenia nakładają wprost na państwa członkowskie obowiązki w zakresie wprowadzenia przepisów sankcyjnych z tytułu naruszania postanowień tych rozporządzeń. Uregulowanie tej odpowiedzialności na poziomie sankcji administracyjnej, a nie sankcji karnej, wiąże się z tym, że przepisy tych rozporządzeń, w szczególności w zakresie zamrażania środków finansowych oraz zasobów gospodarczych, będą stosowane przez podmioty gospodarcze (przede wszystkim banki). Przepis art. 143d ustawy o KAS przewiduje odpowiedzialność administracyjną z tytułu wskazanych w nim deliktów w postaci kary pieniężnej nakładanej przez Szefa KAS w drodze decyzji administracyjnej. Maksymalna wysokości kary pieniężnej wyniesie 20 000 000 zł. Od decyzji w sprawie nałożenia kary pieniężnej przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy do Szefa KAS. Warto podkreślić, że w sprawach nakładania i wymierzania administracyjnych kar pieniężnych oraz udzielania ulg w jej wykonaniu zastosowanie znajdą, zgodnie z postanowieniami art. 189a k.p.a., przepisy działu IVa k.p.a.

Przedstawione powyżej regulacje mają służyć w praktyce zapewnieniu właściwego stosowania przepisów sankcyjnych przewidzianych w rozporządzeniu 765/2006, rozporządzeniu 269/2014 oraz rozporządzeniu 833/2014 przez instytucje finansowe, w szczególności banki. Niedopełnienie tych obowiązków ma skutkować (opisaną wyżej) odpowiedzialnością przewidzianą w rozdziale Va ustawy o KAS. Tytułem przykładu, w celu zobrazowania funkcjonowania systemu nakładania sankcji, można wskazać przepis art. 143d pkt 1 ustawy o KAS, zgodnie z którym odpowiedzialność administracyjną przewidzianą w tym przepisie ponoszą osoba lub podmiot, które nie dopełniają obowiązku zamrożenia środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych lub zakazu udostępniania środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych, określonego m.in. w art. 2 rozporządzenia 269/2014. Zgodnie z art. 2 ust. 1 rozporządzenia 269/2014 zamrożeniu podlegają wszystkie środki finansowe i zasoby gospodarcze będące własnością, pozostające w posiadaniu, w faktycznym władaniu lub pod kontrolą wymienionych w załączniku I do tego rozporządzenia osób fizycznych lub prawnych. Ponadto, jak stanowi art. 2 ust. 2 rozporządzenia 269/2014, nie udostępnia się wymienionym w załączniku I osobom fizycznym lub prawnym, podmiotom lub organom ani powiązanym z nimi osobom fizycznym lub prawnym, podmiotom lub organom, ani też na ich rzecz – bezpośrednio lub pośrednio – żadnych środków finansowych ani zasobów gospodarczych. Wśród takich osób w załączniku I do rozporządzenia 269/2014 wskazani są np. Nikołaj Patruszew – stały członek i sekretarz Rady Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej (poz. 74) i Aleksandr Dwornikow – głównodowodzący wojsk rosyjskich w wojnie na Ukrainie (poz. 183). Do każdej pozycji na liście ujmującej osobę objętą sankcjami dołączono informacje o miejscu i dacie urodzenia, a także uzasadnienie wskazujące na działalność danej osoby (lub podmiotu), skutkującą objęciem sankcjami.
 
Kontrola przestrzegania środków ograniczających wykonywana przez GIIF i KNF

Warto także nadmienić, że zgodnie z dodanym przepisem art. 143c ustawy o KAS kontrolę przestrzegania środków ograniczających określonych w rozporządzeniu 765/2006, rozporządzeniu 269/2014 i rozporządzeniu 833/2014 oraz ustawie, w ramach sprawowanego nadzoru lub kontroli, mają wykonywać, poza organami KAS, Generalny Inspektor Informacji Finansowej (dalej: „GIIF”) i Komisja Nadzoru Finansowego (dalej: „KNF”).

GIIF jest właściwy w zakresie kontroli w odniesieniu do instytucji obowiązanych, o których mowa w ustawie z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Takimi instytucjami, zgodnie z art. 2 ust. 1 tej ustawy, są m.in. – we wskazanym przez ten przepis zakresie – banki krajowe, oddziały banków zagranicznych, oddziały instytucji kredytowych, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, krajowe instytucje płatnicze, krajowe instytucje pieniądza elektronicznego, biura usług płatniczych, agenci rozliczeniowi, firmy inwestycyjne, banki powiernicze, zagraniczne osoby prawne prowadzące na terytorium RP działalność maklerską, towarowe domy maklerskie, fundusze inwestycyjne, zakłady ubezpieczeń czy pośrednicy ubezpieczeniowi.
Natomiast KNF jest właściwa w zakresie kontroli w odniesieniu do podmiotów przez nią nadzorowanych. Katalog instytucji nadzorowanych przez KNF został określony w art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym^[12] oraz art. 5 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym^[13].
 
Łukasz Kasiak
legislator w Biurze Legislacyjnym Kancelarii Sejmu;
radca prawny w OIRP w Warszawie

Wojciech Miller
legislator w Biurze Legislacyjnym Kancelarii Sejmu; współpracuje z Krajową Radą Radców Prawnych w zakresie tworzenia aktów prawa wewnętrznego

 

[3] Dz. Urz. UE L 78 z 17.03.2014, s. 6, ze zm.

[4] Dz. U. z 2021 r. poz. 1129, ze zm.

[5] Dz. U. z 2021 r. poz. 2354, ze zm.

[6] Dz. Urz. UE L 229 z 31.07.2014, s. 1, ze zm.

[7] Dz. U. z 2022 r. poz. 593, ze zm.

[8] Dz. U. z 2021 r. poz. 217, ze zm.

[9] Przepis art. 2. ust. 1 stanowi, że przepisy ustawy – Prawo zamówień publicznych stosuje się do udzielania:
1) zamówień klasycznych oraz organizowania konkursów, których wartość jest równa lub przekracza kwotę 130 000 zł, przez zamawiających publicznych;
2) zamówień sektorowych oraz organizowania konkursów, których wartość jest równa lub przekracza progi unijne, przez zamawiających sektorowych;
3) zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa, których wartość jest równa lub przekracza progi unijne, przez zamawiających publicznych oraz zamawiających sektorowych;
4) zamówień klasycznych oraz organizowania konkursów, których wartość jest równa lub przekracza progi unijne, przez zamawiających subsydiowanych w okolicznościach, o których mowa w art. 6 tej ustawy.

[10] Dz. U. z 2021 r. poz. 735, ze zm.

[11] Dz. U. z 2022 r. poz. 813, ze zm.

[12] Dz. U. z 2022 r. poz. 660 i 872.

[13] Dz. U. z 2022 r. poz. 837.