Patrycja G. Bartosz-Burdiak

Wstęp
Konopie włókniste towarzyszą ludzkości od zarania dziejów. Dawniej były powszechnie uprawiane i stosowane. Krzysztof Kolumb dopłynął do brzegów Ameryki Północnej wykorzystując na swoich trzech statkach – „Pinta”, „Niña” i „Santa María” – żagle z włókna konopnego – materiału niezwykle trwałego i użytecznego. 

Pierwsze dwa projekty Konstytucji Stanów Zjednoczonych zostały spisane na papierze konopnym, którego produkcja odznaczała się lepszym oddziaływaniem na środowisko (sama uprawa konopi jest ekologiczna) i wydajnością (materiał konopny posiada ok. 60% więcej celulozy aniżeli jednakowa ilość materiału drzewnego). Amerykańscy kowboje pracowali w jeansach z domieszką włókna konopnego, które poza właściwościami mechanicznymi (trwałość), dawały ubraniom cechy przeciwgrzybicze i antybakteryjne. Konopie włókniste odnajdywały również zastosowanie w kosmetyce, medycynie i żywieniu. Późniejsze czasy wyparły jednak tak dawniej powszechną uprawę na rzecz uprawy bawełny oraz przemysłu papierniczego. Aż do XXI wieku, kiedy mit niebezpiecznej rośliny narkotycznej zaczął ustępować miejsca na rzecz nauki o roślinie pożytecznej, ekologicznej i mającej bardzo wiele zastosowań. Konopie włókniste zaczęto ponownie uprawiać i przeznaczać również do budownictwa (cement konopny) oraz do wytwarzania tworzyw sztucznych (jako zamiennik plastiku), które wmontowywane są obecnie w niektóre modele samochód.
Konopie w polskich regulacjach prawnych doczekały się swojej definicji legalnej w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii^[1] (dalej: „ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii”). W art. 4 pkt 4 tej ustawy określono, że za „konopie” uznaje się rośliny z rodzaju konopie (Cannabis L.), zaś zgodnie z pkt 5 „konopie włókniste” to rośliny z gatunku konopie siewne (Cannabis sativa L.), w których suma zawartości delta-9-tetrahydrokannabinolu oraz kwasu tetrahydrokannabinolowego (kwasu delta-9-THC-2-karboksylowego) w kwiatowych lub owocujących wierzchołkach roślin, z których nie usunięto żywicy, nie przekracza 0,20% w przeliczeniu na suchą masę. Art. 33a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii określa zaś, że ziele konopi innych niż włókniste oraz wyciągi, nalewki farmaceutyczne, a także wszystkie inne wyciągi z konopi innych niż włókniste oraz żywica konopi innych niż włókniste, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 44f, mogą stanowić surowiec farmaceutyczny, o którym mowa w art. 2 pkt 40 ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne^[2] (dalej: „ustawa – Prawo farmaceutyczne”), przeznaczony do sporządzania leków recepturowych, o których mowa w art. 3 ust. 4 pkt 1 ustawy – Prawo farmaceutyczne, po uzyskaniu pozwolenia na dopuszczenie do obrotu wydanego przez Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych.
Wyżej wspominana ustawa tworzy zatem dychotomiczny podział pojęcia konopi. Zgodnie z nim konopie dzieli się na:

Wyznacznikiem tego, do której grupy jest zaliczana dana roślina, jest występujący w niej poziom THC. Dla konopi włóknistych poziom ten nie może przekroczyć 0,2% (trwają obecnie prace legislacyjne zmierzające do podwyższenia tego poziomu do 0,3%), natomiast dla konopi innych niż włókniste poziom THC w roślinie przekracza 0,2%.
Powyższy podział ma również znaczenie przy określeniu, czy dana roślina może być uprawiana legalnie na terytorium Polski, jaki może być cel jej uprawy oraz czy dozwolony jest wyłącznie import rośliny lub produktów z niej pochodzących. Kwestie te syntetycznie przedstawia poniższa tabela.
 

 
Uprawa konopi włóknistych
Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii wprowadza katalog zamknięty przeznaczenia konopi włóknistych, które mogą być uprawiane na terytorium Polski. Zgodnie z art. 45 ust. 3 tej ustawy uprawa konopi włóknistych może być prowadzona wyłącznie na potrzeby przemysłu włókienniczego, chemicznego, celulozowo-papierniczego, spożywczego, kosmetycznego, farmaceutycznego, materiałów budowlanych oraz nasiennictwa.
Przepisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii wskazują również na inne obostrzenia w zakresie prowadzenia takiej uprawy, jak rejonizacja, konieczność uzyskania zezwolenia na uprawę oraz wskazania przez rolnika konkretnego celu uprawy. Jak wynika z art. 46 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, uprawa konopi włóknistych może być prowadzona na określonej powierzchni, w wyznaczonych rejonach, na podstawie zezwolenia na uprawę, przy zastosowaniu materiału siewnego kategorii elitarny albo kategorii kwalifikowany w rozumieniu przepisów o nasiennictwie oraz dodatkowo: 1) umowy kontraktacji, zawartej z podmiotem posiadającym zezwolenie marszałka województwa na prowadzenie działalności w zakresie skupu konopi włóknistych, lub 2) zobowiązania do przetworzenia konopi włóknistych we własnym zakresie na cele określone w art. 45 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, składanego do marszałka województwa właściwego dla miejsca położenia uprawy, w terminie do 14 dni po dokonaniu ich wysiewu.
Zezwolenie na podjęcie uprawy konopi włóknistych w postaci decyzji administracyjnej wydaje wójt, burmistrz albo prezydent miasta, właściwy ze względu na położenie uprawy. Organy te sprawują również nadzór nad prowadzonymi uprawami. Zezwolenie na uprawę wskazuje czas jego obowiązywania. Organ odmawia wydania decyzji w przypadku, w jakim wnioskodawca nie daje rękojmi należytego zabezpieczenia zbioru z tych upraw przed wykorzystaniem do celów innych niż określone w ustawie, a w szczególności był karany za popełnienie przestępstwa lub wykroczenia w zakresie nielegalnej uprawy, zaboru w celu przewłaszczenia środków odurzających i innych środków psychoaktywnych.
Osoby upoważnione przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w ramach wykonywania nadzoru są uprawnione do:
1) wejścia na grunty, na których są prowadzone uprawy konopi włóknistych oraz dojścia do tych gruntów przez inne nieruchomości;
2) kontroli dokumentów uprawniających do prowadzenia upraw konopi włóknistych;
3) żądania wyjaśnień od prowadzącego uprawy konopi włóknistych.
W przypadku stwierdzenia, że uprawa konopi jest prowadzona bez stosowanego zezwolenia, lub z przekroczeniem wydanej decyzji o zezwoleniu na uprawę, wydany zostaje nakaz zniszczenia, na koszt prowadzącego uprawę, uprawy przez zaoranie, przekopanie gruntu albo w inny sposób, który zapewni skuteczne wykonanie tego nakazu. Nakazowi nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.
 
Przetwórstwo i sprzedaż produktów konopnych spożywczych na polskim rynku
Przedstawiając temat przepisów prawa w kontekście produktów wytworzonych z konopi włóknistych należy skupić się przede wszystkim na temacie produktów spożywczych jako na obecnie najpopularniejszej (obok produktów włókienniczych i kosmetycznych) formie wykorzystania tej rośliny. Analizując zagadnienie konopi włóknistych i produktów wytworzonych z tychże roślin, w pierwszej kolejności należy wskazać art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia^[3] (dalej: „ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia”). Przepis ten określa, że żywnością (środkiem spożywczym) jest każda substancja lub produkt w rozumieniu art. 2 rozporządzenia nr 178/2002^[4]. Do celów tego rozporządzenia “żywność” (lub “środek spożywczy”) oznacza jakiekolwiek substancje lub produkty, przetworzone, częściowo przetworzone lub nieprzetworzone, przeznaczone do spożycia przez ludzi lub, których spożycia przez ludzi można się spodziewać. „Środek spożywczy” obejmuje napoje, gumę do żucia i wszelkie substancje, łącznie z wodą, świadomie dodane do żywności podczas jej wytwarzania, przygotowania lub obróbki. Definicja ta obejmuje wodę zgodną z normami określonymi zgodnie z art. 6 dyrektywy 98/83/WE^[5] i bez uszczerbku dla wymogów dyrektyw 80/778/EWG^[6] i 98/83/WE.
W odniesieniu do możliwości produkcji i sprzedaży produktów spożywczych zawierających w sobie części konopi włóknistych należy zauważyć, iż zagadnienie to zostało objęte analizą Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). EFSA dokonał podziału produktów pochodzących z konopi włóknistych na te, których tradycja spożywania na terytorium Unii Europejskiej sięga czasów starszych aniżeli 15 maja 1997 r., i takie, które takiej historii^[7] nie mają i są określane mianem tzw. nowej żywności (ang. novel food).
Zgodnie z obecnie funkcjonującymi wytycznymi takie produkty jak nasiona konopi włóknistej, mąka z nasion konopi włóknistych, olej z takich nasion i odtłuszczone nasiona konopi są uznawane za żywność tradycyjną, która może być dopuszczona do swobodnego obrotu. Natomiast takie produkty jak ekstrakty z nasion konopi włóknistych (w tym popularne olejki CBD) uznaje się za nową żywność. Włączenie tych produktów do katalogu nowej żywności sprawia, że – w przypadku, w jakim dany producent będzie chciał stosować taki ekstrakt jako żywność lub suplement diety – jest zobowiązany w pierwszej kolejności do zarejestrowania produktu zgodnie z przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 2015/2283 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie nowej żywności, zmieniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1169/2011 oraz uchylającego rozporządzenie (WE) Nr 258/97 Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1852/2001^[8] (dalej: „rozporządzenie nr 2015/2283”).
Mając na uwadze zagadnienie badania tego, w jaki sposób organy państwa powinny zachować się w stosunku do produktów, które znajdują się w katalogu tzw. nowej żywności, warto przywołać najciekawsze orzeczenia dotyczące tego tematu. Wśród nich na uwagę zasługuje wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: „TSUE”) w sprawie C-383/07^[9], zgodnie z którym „Okoliczność, iż każdy ze składników produktu spożywczego rozpatrywany odrębnie spełnia przesłankę przewidzianą w art. 1 ust. 2 rozporządzenia nr 258/97 dotyczącego nowej żywności i nowych składników żywności lub jest bezpieczny dla zdrowia, nie może być uznany za wystarczającą, by wyłączyć zastosowanie tego rozporządzenia do wyprodukowanego produktu spożywczego. Aby stwierdzić, czy ów produkt spożywczy powinien zostać uznany za nową żywność w rozumieniu rozporządzenia nr 258/97, właściwy organ krajowy powinien podjąć rozstrzygnięcie w każdym indywidualnym przypadku, mając na względzie wszystkie cechy charakterystyczne produktu spożywczego, jak również proces wytwórczy.”
Jak wynika z zacytowanego orzeczenia, istotny nacisk jest kładziony na indywidualną ocenę tego, czy dany produkt spełnia warunki zakwalifikowania go do tzw. novel food. W takim ujęciu możemy przywołać kolejny wyrok TSUE, zgodnie z którym „Decyzja Komisji wydana na podstawie art. 7 rozporządzenia nr 258/97 dotyczącego nowej żywności i nowych składników żywności, odmawiająca dopuszczenia do obrotu na rynku Unii żywności lub składnika żywności, nie wiąże innych osób niż osoba, którą decyzja ta oznacza jako adresata. Z kolei właściwe organy danego państwa członkowskiego powinny zbadać, czy sprzedawany na terytorium tego państwa członkowskiego towar, którego cechy charakterystyczne wydają się odpowiadać cechom charakterystycznym towaru, który stanowi przedmiot owej decyzji Komisji, jest nową żywnością lub nowym składnikiem żywności w rozumieniu art. 1 ust. 2 tego rozporządzenia, i, w odpowiednim przypadku, nakazać zainteresowanej osobie, aby dostosowała się do przepisów rzeczonego rozporządzenia”^[10].
W dalszej kolejności analizując to, czy olejek CBD może stanowić środek spożywczy, warto zwrócić uwagę na komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego (dalej: „GIS”) z 23 listopada 2018 r. W komunikacie tym wskazano, iż jako surowiec do produkcji spożywczej mogą być wykorzystywane jedynie konopie włókniste (Cannabis Sativa L.), które zawierając CBD, nie zawierają w sobie jednak THC (lub zawierają go w śladowej ilości). Podmiot zainteresowany wprowadzeniem na rynek polski produktów wytworzonych z konopi włóknistych powinien zatem dysponować aktualnymi wynikami analizy produktu pod kątem zawartego w nim THC. GIS wskazał jednocześnie, że przeszkodą dla wprowadzenia do obrotu środka spożywczego zawierającego CBD stanowią regulacje prawne dotyczące tzw. novel food, zgodnie z którymi CBD musi przejść procedurę autoryzacji, prowadzoną przez Komisję Europejską. Procedura opisana w rozporządzeniu nr 258/97 jest procesem wieloetapowym i czasochłonnym. W chwili obecnej żaden podmiot nie przeszedł w pełni tego typu procedury.
Przechodząc do analizy tego, czy oleje CBD stanowią novel food, warto przywołać definicje pojęcia nowej żywności i stanowisko Komisji Europejskiej. Zgodnie z definicją opracowaną przez Komisję Europejską “Nowa żywność to żywność, która nie była powszechnie spożywana przez ludzi w UE przed dniem 15 maja 1997 r.” „Nowa żywność” może być nowo opracowaną, innowacyjną żywnością, żywnością wytwarzaną przy użyciu nowych technologii i procesów produkcji, a także żywnością tradycyjnie spożywaną poza UE. Komisja Europejska uznaje, że ekstrakty z Cannabis sativa L. (z wyższą wartością CBD niż występuje w tej roślinie w naturze) i produkty pochodne zawierające kannabinoidy wypełniają kryteria nowej żywności. (…) Bez uszczerbku dla informacji zawartych w Katalogu Nowej Żywności dotyczących wpisu dotyczącego konopi siewnych (Cannabis sativa L.), ekstrakty z Cannabis sativa L. i produkty pochodne zawierające kannabinoidy są uważane za nową żywność, ponieważ nie wykazano ich historii spożycia. Dotyczy to zarówno samych ekstraktów, jak i wszelkich produktów, do których są dodawane jako składnik (np. olej z nasion konopi). Dotyczy to również ekstraktów z innych roślin zawierających kannabinoidy. Syntetyczne otrzymane kannabinoidy są uważane za nową żywność. Przytoczone zastrzeżenie w pełni odnosi się do CBD, będącego jednym z ponad 80 różnych kannabinoidów, zidentyfikowanych w konopiach włóknistych”.
Na koniec warto poddać dyskusji, czy ekstrakty CBD mogą być traktowane jako suplementy diety. Zgodnie z art. 3 pkt 39 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia^[11]: „Suplement diety to środek spożywczy, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety, będący skoncentrowanym źródłem witamin lub składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny, pojedynczych lub złożonych, wprowadzany do obrotu w formie umożliwiającej dawkowanie, w postaci: kapsułek, tabletek, drażetek i w innych podobnych postaciach, saszetek z proszkiem, ampułek z płynem, butelek z kroplomierzem i w innych podobnych postaciach płynów i proszków przeznaczonych do spożywania w małych, odmierzonych ilościach jednostkowych, z wyłączeniem produktów posiadających właściwości produktu leczniczego w rozumieniu przepisów prawa farmaceutycznego”.
Mając na uwadze przytoczoną definicję ustawową, nie należy uznawać olejku CBD (na chwilę obecną) za suplement diety, z uwagi na fakt, że taki produkt nie jest uznawany za środek spożywczy przez polskie prawo ani unijne prawo. Stanowisko takie znajduje potwierdzenie w wytycznych opisanych przez GIS^[12], zgodnie z którymi:

W świetle powyższego podmiot zainteresowany wprowadzaniem do obrotu na terytorium UE, w tym Polski, środków spożywczych zawierających CBD powinien wystąpić do Komisji Europejskiej z wnioskiem o wydanie zezwolenia na wprowadzenie do obrotu nowej żywności na rynek unijny na podstawie rozporządzenia nr 2015/2283.
 
Konopie inne niż włókniste
Drugą grupą konopi, która została wydzielona przez polskiego ustawodawcę, jest grupa konopi innych niż włókniste. Są to rośliny, których poziom występowania THC przekracza 0,2%, i które na terytorium Polski mogą być wyłącznie sprowadzane w drodze importu (obecnie podejmowane są działania lobbingowe, których celem jest wprowadzenie w przepisach prawa zmian umożliwiających uprawę na terenie Polski konopi innych niż włókniste). Przepisy, które odnoszą się do tych roślin, znajdują się m.in. w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii (art. 33a – art. 36) oraz ustawie – Prawo farmaceutyczne.
Przeznaczeniem konopi innych niż włókniste jest wytworzenie surowca farmaceutycznego, o którym mowa w art. 2 pkt 40 ustawy – Prawo farmaceutyczne, który może stać się podstawą do sporządzania leków recepturowych^[13].
Zgodnie z art. 2 pkt 40 ustawy – Prawo farmaceutyczne „surowcem farmaceutycznym jest substancja lub mieszanina substancji wykorzystywana do sporządzania lub wytwarzania produktów leczniczych.” Wytwarzanie substancji czynnej przeznaczonej do wytwarzania surowca farmaceutycznego w postaci ziela konopi innych niż włókniste oraz wyciągów, nalewek farmaceutycznych, a także wszystkich innych wyciągów z konopi innych niż włókniste oraz żywicy konopi innych niż włókniste, obejmuje:

Warto przy tym podkreślić, że tak opisany proces podlega wymaganiom Dobrej Praktyki Wytwarzania substancji czynnych.
Przedsiębiorca, który zamierza podjąć działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania lub importu produktu leczniczego, w pierwszej kolejności jest zobowiązany uzyskać zezwolenia na wytwarzanie lub import produktu leczniczego udzielane przez Głównego Inspektora Farmaceutycznego^[14]. Importer konopi medycznej, który uzyskał zezwolenie na import tego produktu, zostaje wpisany do Rejestru Wytwórców i Importerów Produktów Leczniczych i ciążą na nim obowiązki opisane w art. 42 ustawy – Prawo farmaceutyczne.
Drugim etapem, przez który ten przedsiębiorca jest zobowiązany przejść, to uzyskanie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu importowanego produktu. Pozwolenie takie wydaje Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych na czas określony.
Dopiero spełnienie m.in. wyżej opisanych podstawowych warunków umożliwia import konopi innych niż włókniste (niezależnie od ich postaci fizykalnej) na terytorium Polski i ich sprzedaż w postaci leków recepturowych.
 
Podsumowanie
Wzmożony rozwój rynku konopnego w Polsce nastąpił w momencie wejścia w życie zmian przepisów ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii^[15]. Obecnie wspominana ustawa dozwala m.in. na uprawę na terytorium Polski konopi włóknistych oraz zakreśla zakres przetwórstwa tych roślin.
Pomimo dokonania kroku w przód w powyższym zakresie ustawa wprowadza również swoiste ograniczenia, które w praktyce wprowadzają niepewność dla działalności gospodarczej, której celem jest uprawa, przetwarzanie lub sprzedaż produktów konopnych. Do ograniczeń takich należy m.in.:
1) ograniczenie powierzchni, na których uprawa taka jest prowadzona i jej uzależnienie od wytycznych ustalonych dla poszczególnych województw (art. 46 ust. 2 i ust. 8 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii);
2) obowiązek posiadania zezwolenia na uprawę konopi włóknistych; w tym zakresie, mając na uwadze wypracowaną praktykę urzędów, można byłoby pokusić się o postulat wprowadzenia jedynie wymogu zgłaszania zamiaru prowadzenia takiej uprawy, jako środka posiadającego nadal sformalizowany charakter, lecz będącego sposobem łatwiejszego rozpoczęcia takiej uprawy;
3) brak konkretnych regulacji i wytycznych dotyczących zasad, form i sposobu przeprowadzenia kontroli uprawy pod kątem jej zgodności z prawem;
4) wskazanie w art. 46 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii odniesienia wyłącznie do materiału siewnego, bez wzięcia pod uwagę tego, że konopie włókniste mogą być uprawiane z innego materiału wyjściowego^[16];
5) brak regulacji odnoszących się do tego, w jaki sposób należy traktować uprawę konopi włóknistych w budynkach lub tunelach;
6) wprowadzenie rygoru natychmiastowej wykonalności nakazu zniszczenia uprawy (przez zaoranie, przekopanie gruntu albo w inny sposób, który zapewni skuteczne wykonanie tego nakazu, na koszt prowadzącego uprawę) w przypadku stwierdzenia prowadzenia upraw konopi włóknistych w sposób niezgodny z art. 46 i 47 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, podczas gdy obecnie stosowane formy badania uprawy bywają niedokładne i pochopne;
7) brak jasności wytycznych w zakresie tego, czy produkty przetworzenia surowca konopnego, np. w postaci produktów zawierających CBD, należy uznawać za novel food, suplement diety, produkt farmaceutyczny czy produkt spożywczy.
Podsumowując należy zwrócić uwagę na to, że rozwój rynku konopnego zarówno w Polsce, jak i na świecie postępuje w dość znacznym tempie. Rozwój ten podyktowany jest potrzebami gospodarki i konsumentów. Za rozwojem tym idą również zmiany w przepisach prawa, które tworzą ramy działania przedsiębiorców rynku konopnego. Bez właściwego zrozumienia takich potrzeb nie jest możliwe wyjście im naprzeciw.
 
Patrycja G. Bartosz-Burdiak
radca prawny w Bartosz-Burdiak Kancelaria Radców Prawnych,
współzałożycielka i Prezes Zarządu Orbis Cannabis Sp. z o.o.

 

[1] Dz. U. z 2020 r. poz. 2050, ze zm.

[2] Dz. U. z 2020 r. poz. 944, ze zm.

[3] Dz. U. z 2020 r. poz. 2021, ze zm.

[4] Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. UE L 031 z 1.02.2002, s. 1).

[5] Dyrektywa Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. Urz. WE L 330 z 5.12.1998, s. 32).

[6] Dyrektywa Rady 80/778/EWG z dnia 15 lipca 1980 r. odnosząca się do jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. Urz. WE L 229 z 30.8.1980), s. 11.

[7] Tak m.in. wyrok WSA w Warszawie z 6 lutego 2018 r., VII SA/Wa 844/17.

[8] Dz. Urz. UE L 327 z 11.12.2015, s. 1.

[9] Wyrok TSUE z 15 stycznia 2009 r. w sprawie C-383/07, M-K Europa GMBH & Co KG przeciwko Stadt Regenesburg.

[10] Wyrok TSUE z 14 kwietnia 2011 r. w sprawie C-327/09, Mensch Und Natur AG. Przeciwko Freistaat Bayern.

[11] Dz. U. z 2019 r. poz. 1252, ze zm.

[12] Pismo GIS z 20 sierpnia 2020 r. (BŻ.NF.46.64.2020.KK.1).

[13] Tak również B. Kurzępa, Komentarz do art. 33a. [w:] A. Ważny (red). Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Komentarz, Wolters Kluwer Polska 2019.

[14] Art. 38 ustawy – Prawo farmaceutyczne.

[15] Ustawa z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1458).

[16] Przepis ten budzi wątpliwość z uwagi na fakt, że niektóre uprawy mogą być oparte o rośliny – klony, matki, nie są zaś tworzone od podstaw na bazie materiału siewnego.