Orzeczenie z dnia 5 stycznia 2018 r. Sygn. akt: D 71/17
Orzeczenie prawomocne

WSD orzeczeniem z dnia 26 czerwca 2018 r. sygn. WO-57/18

1. zmienia zaskarżone orzeczenie w punkcie 1 w ten sposób, że wymierza obwinionemu karę nagany oraz dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na czas jednego roku
2. w pozostałym zakresie utrzymuje zaskarżone orzeczenie

Przewodniczący: radca prawny Gerard Dźwigała
Członkowie: radca prawny Gerard Madejski
radca prawny Krzysztof Jacek Woś
Protokolant: Karolina Szymala

 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. po rozpoznaniu na rozprawie w dniu […] w W. sprawy przeciwko radcy  prawnemu N., […], obwinionemu o to, że:
w okresie od […] do […] nie dołożył należytej staranności przy świadczeniu usług prawnych na rzecz S.(1), co przejawiało się w braku złożenia wniosku o wydanie interpretacji podatkowej, pomimo udzielonego w tym zakresie zlecenia i pełnomocnictwa oraz pomimo udzielanych klientów zapewnień, co do dopełnienia tej czynności na jego rzecz, tj. o naruszenie art. 12 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, którego tekst jednolity stanowi załącznik do uchwały Nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 roku w zw. z art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 233 z późn.zm.)
 

Wnioskiem o ukaranie z […] Rzecznik Dyscyplinarny wniósł o ukaranie r.pr. N. („Obwiniony”) za to, że w okresie od […] do […] nie dołożył należytej staranności przy świadczeniu usług prawnych na rzecz S.(1) („Pokrzywdzony”), w ten sposób, że nie złożył wniosku o wydanie interpretacji podatkowej, pomimo udzielnego w tym zakresie zlecenia i pełnomocnictwa oraz pomimo udzielanych klientowi zapewnień, co do dopełnienia tej czynności na jego rzecz. Czyn ten uznano we wniosku za sprzeczny z art.  12 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.
W odpowiedzi na wniosek z […] Obwiniony wniósł o uniewinnienie i złożył wnioski dowodowe. Wskazał w nim, że w umowie z Klientem ani też w pełnomocnictwie nie określono daty do której zlecenie miało być wykonane. Zlecenie wykonano i termin jego wykonania nie wpłynął na interesy Pokrzywdzonego.

Okręgowy Sąd Dyscyplinarny ustalił, co następuje:
Umową z […] Obwiniony świadczący pomoc prawną w ramach spółki komandytowej „Kancelaria”) (w której jest komplementariuszem i z tego powodu prowadził jej sprawy), zawarł z Pokrzywdzonym umowę zlecenia, w której Kancelaria zobowiązała się do przygotowania wniosku o indywidualną interpretację prawa podatkowego. Miała ona dotyczyć braku opodatkowania wynagrodzenia dyrektora zarządzającego spółki maltańskiej.
Dowód: umowa k. […]-[…], zeznania św. S.(2) k. […].
Obwiniony uzgodnił także z Pokrzywdzonym, że oprócz przygotowania wniosku Obwiniony przyjmie pełnomocnictwo, podpisze i złoży wniosek o interpretację. Takie pełnomocnictwo zostało udzielone w dn. […]
Dowód: wyjaśnienia Obwinionego (k. […]), zeznania św. S.(2) (k. […]), pełnomocnictwo (k. […]), email z dn. […] (k. […]),
W ocenie Sądu z okoliczności sprawy i doświadczenia zawodowego wynika, że wniosek miał być złożony niezwłocznie.  W szczególności wskazuje na to natura zlecenia, jak i oczekiwania Klienta oraz potencjalne korzyści, które mógłby uzyskiwać dzięki korzystnej interpretacji (brak opodatkowania). Sąd nie dał wiary twierdzeniu Obwinionego, że nie uzgodniono terminu złożenia wniosku o interpretację. Faktem jest jedynie, że termin ten nie został ustalony w samej umowie albo pełnomocnictwie. Natomiast jednoznacznie, z uwagi na wskazane okoliczności, oczekiwaniem Pokrzywdzonego i przyjętą w tym zakresie przez Kancelarię zleceniem było złożenie wniosku bezpośrednio po udzieleniu pełnomocnictwa. Wynika to również z tego, że blisko oczekiwanego przez Pokrzywdzonego terminu wydania interpretacji ([…] miesiące), tj. w dn. […] zwrócił się do Kancelarii o informację, czy otrzymała już interpretację. W odpowiedzi nie uzyskał informacji, że wniosku nie złożono ponieważ nie ustalono terminu wniesienia, ale informację sugerująca złożenie wniosku już […] i oczekiwanie, że interpretacja albo zostanie wydana w krótkim czasie albo wręcz już została wydana. Sam Obwiniony także przyznaje (tak na rozprawie w wyjaśnieniach), że doszło do opóźnienia w wysłaniu interpretacji, co kłóci się z jego oświadczeniem, że nie było uzgodnionego terminu wnioskowania o interpretację.
Dowód: wyjaśnienia Obwinionego (k. […]), zeznania św. S.(2) (k. […]), email z dn. […] (k. […]),
W informacji e-mail z […] Pokrzywdzony (jego reprezentant – S.(2)) był wprowadzany w błąd – przez Obwinionego – który stwierdził „w odpowiedzi na nasz wniosek nie dostaliśmy wiążącej interpretacji podatkowej”, co było jednoznaczną sugestią, że wniosek został złożony. Sugerował także, że w tym wypadku nastąpił skutek tzw. milczącej interpretacji.
Dowód: e-mail k. […]
Pod wpływem żądania Pokrzywdzonego z dn. […] w kolejnych mailach Obwiniony przyznał, że nie posiada kopii wniosku o interpretację i dowodu jego wysłania przez Kancelarię. Nie twierdził jednak wówczas, że przecież nie uzgodniono terminu złożenia wniosku, więc nie jest w zwłoce. Tym samym przyznawał, że wniosek należało złożyć latem albo wczesną […].
Dowód: korespondencja e-mail k. […]-[…].
W związku z tym, że wniosku nie złożono Obwiniony po rozmowach z reprezentującym Pokrzywdzonego S.(2) zobowiązał się do złożenia wniosku najpóźniej […]. Zadanie przygotowania wniosku zostało powierzone pracownikowi Kancelarii – p. K., która przygotowała wniosek i przekazała go Obwinionemu. Jednak wniosek ten nie został wysłany aż do […]. W tym czasie nadal trwała korespondencja w tej sprawie pomiędzy K. a S.(2), dotycząca potrzeby przekazania pełnomocnictwa przez Pokrzywdzonego.
Dowód: korespondencja e-mail k. […], k. […], k. […] zeznania św. K. k. […]-[…], wyjaśnienia Obwinionego k. […]-[…].
W dn. […] K. poinformowała w korespondencji e-mail S.(2) że wniosek o interpretację został wysłany do organu w B.. Było to niezgodne z prawdą.
Dowód: korespondencja email k. […]-[…].
Następnie w bliżej nieokreślonym dniu w […] p. S.(2), w imieniu Pokrzywdzonego stawił się w kancelarii i tam uzyskał od p. K. kolejne nieprawdziwe zapewnienie, że wniosek o interpretację  został złożony, przy czym – według tych wyjaśnień - Kancelaria nie posiada potwierdzenia nadania wniosku ponieważ został wysłany listem zwykłym. Podczas tej rozmowy S.(2) zadzwonił - aby to sprawdzić - do organu interpretacyjnego i uzyskał informację, że wniosek nie został jednak złożony.
Dowód: zeznania św. S.(2) k. […].
W okresie między […] a […] K. podejmowała nieudane próby rozmowy z Obwinionym na temat wniosku o interpretację Pokrzywdzonego. Obwiniony nie miał dla niej czasu i do rozmowy tej nie doszło.
Dowód zeznania św. K. k. […]-[…]
Ostatecznie wniosek (opatrzony datą […]) został wysłany w […] tak, iż trafił do właściwego organu dopiero w dn. […]. Interpretacja (pozytywna dla Pokrzywdzonego) została wydana w dn. […]
Dowód: interpretacja k. […]
W okresie […]-[…] oraz później Pokrzywdzony współpracował z Obwinionym w ten sposób, że Kancelaria obsługiwała na zlecenie Pokrzywdzonego podmiot zagraniczny.
Dowód: wyjaśnienia Obwinionego k. […]-[…], umowa k. […]-[…], zeznania św. S.(2) k. […]
W okresie […]-[…] Kancelaria obsługiwała jednocześnie kilkuset klientów, przy czym nie zapewniła sobie odpowiednio licznego personelu, posiadając w tym okresie mniej niż 10 osób obsługi merytorycznej. Dodatkowo zatrudnienie (rotacja personelu) zmieniało się stosunkowo często.
Dowód: wyjaśnienia Obwinionego k. […]-[…], zeznania św. K. k. […]
Sąd uznał za wiarygodne dowody powołane powyżej. Korespondencja email oprócz tego, że stanowi dowód utrwalonych treści, została potwierdzona jako pochodząca z Kancelarii albo mogąca pochodzić z kancelarii przez Obwinionego i św. K. Koresponduje ona z treścią innych dowodów tj. zeznań świadków i wyjaśnieniami Obwinionego.
Sąd uznał co do zasady za wiarygodne zeznania świadków – S.(2) i K.. Świadek S.(2) zeznawał w sposób pewny, bez wahania zakłopotania lub w inny sposób wskazujący na nierzetelność wypowiedzi. Świadek K., w zakresie powyższych ustaleń zeznawała w sposób przekonujący, aczkolwiek większości szczegółów sprawy nie pamiętała, co jest naturalne i uzasadnione liczbą spraw, którymi w Kancelarii musiała się jednocześnie zajmować. Ponadto zeznania tych świadków korespondują z omówionymi dowodami z dokumentów, co potwierdza ich wiarygodność.
Sąd częściowo tylko uznał za prawdziwe wyjaśnienia Obwinionego. W ocenie Sądu nie polegają na prawdzie jego wyjaśnienia w zakresie liczebności personelu Kancelarii oraz braku uzgodnienia terminu wysłania wniosku o interpretację – jako sprzeczne z innymi uznanymi za wiarygodne dowodami (zeznania św. K., korespondencja e-mail). W pozostałym zakresie zeznania te stanowiły wiarygodną podstawę ustaleń faktycznych, co jednak nie odnosi się do ocen Obwinionego dotyczących jego winy w ramach przyjętej linii obrony.

Sąd zważył, co następuje:
Po myśli art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych radca prawny podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej za m.in. postępowanie sprzeczne z zasadami etyki. Zgodnie z kolei z art. 12 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (uchwały nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców prawnych z dn. 22.11.2014 r.) radca prawny zobowiązany jest wykonywać czynności zawodowe sumiennie oraz z należytą starannością uwzględniającą profesjonalny charakter działania.
W sprawie Obwiniony nie zadośćuczynił temu obowiązkowi w zakresie przyjętego od Pokrzywdzonego zlecenia do przygotowania i złożenia do właściwego organu wniosku o interpretację. Jest bowiem w istocie poza sporem, że wniosek, pomimo zlecenia z […] co najmniej do połowy […] (tj. przez blisko […] miesięcy) nie został wniesiony. Wręcz niepoważne jest tłumaczenie profesjonalnego prawnika, że było to działanie zgodne z zasadami gdyż umowa nie określała terminu złożenia wniosku. Można by jedynie zapytać retorycznie kiedy Obwiniony zamierzał składać wniosek, gdyby nie zainteresowanie i determinacja Pokrzywdzonego? Pamiętać bowiem należy, że swoje zobowiązanie (do zapłaty honorarium) Pokrzywdzony wykonał […] a Obwiniony zwlekał z tym aż do […]. Do opóźnienia doszło przy tym niejako dwukrotnie, ponieważ pierwotnie wniosek ten miał być wniesiony […] a kiedy w […] okazało się, że tego zaniedbano, Obwiniony osobiście zobowiązał się do wykonania tego do […]. Także i tym razem jednak przez kolejne ponad […] miesiące zlecenia nie wykonano. W tym czasie Pokrzywdzony (jego reprezentant) faktycznie był zwodzony wymijającymi wyjaśnieniami samego Obwinionego jak i pozostającego pod jego bezpośrednim kierownictwem personelu.
W ocenie Sądu sam tylko fakt pierwotnego opóźnienia należy ocenić jako postępowanie nieprofesjonalne. Natomiast za szczególnie kwalifikowany przejaw naruszenia art. 12 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego należy uznać ponowne zaniechanie w tym zakresie od […], pomimo że wyszło na jaw zaniedbanie Kancelarii. W takiej sytuacji Obwiniony winien dochować szczególnych (większych niż normalnie) starań aby zaniedbanie to naprawić. Tak się jednak nie stało aż do […].
Za całkowicie niezrozumiałe, naganne i nieakceptowalne należy również ocenić wprowadzanie klienta w błąd w celu ukrycia własnych zaniedbań – poprzez udzielanie wymijających odpowiedzi w kwestii wysłania wniosku. Było to udziałem zarówno Obwinionego, jak i pracowniczki Kancelarii – K.
Należy również wyjaśnić, że nie może być uznana za skuteczną linia obrony Obwinionego, który w wyjaśnieniach na rozprawie obarcza odpowiedzialnością za popełnione zaniechania personel kancelarii, w szczególności byłego pracownika K. Obwiniony prowadzi bowiem działalność jako komplementariusz spółki prawniczej, do którego praw i obowiązków należy nie tylko uzyskiwanie zysków z działalności i jej reprezentacja ale także kierowanie sprawami. Prowadzenie przez radcę prawnego pomocy prawnej w formie spółki osobowej nie zwalnia ani nie umniejsza jakichkolwiek obowiązków zawodowych radcy prawnego wynikających z ustawy o radcach prawnych lub Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, w szczególności dotyczących należytej staranności przy świadczeniu tej pomocy. W tym zakresie do radcy prawnego będącego komplementariuszem spółki prawniczej, a jednocześnie zwierzchnikiem personelu kancelarii należy zapewnienie adekwatnych do skali świadczonej pomocy prawnej środków technicznych i lokalowych, jak również zatrudnienie odpowiedniego liczebnie personelu merytorycznego i pomocniczego. Do obowiązków Obwinionego należało także wprowadzenie odpowiedniej organizacji pracy, w szczególności zapewniającej terminową realizację zadań, właściwy obieg dokumentów, sprawny obieg korespondencji przychodzącej i wychodzącej. Należało do niego nie tylko wprowadzenie takiej organizacji ale także bieżący nadzór nad funkcjonowaniem pracy w Kancelarii. W sprawie tej okazało się, że elementy te w Kancelarii nie funkcjonowały należycie, za co odpowiedzialność ponosi nie personel ale wspólnik zarządzający kancelarią i osiągający z jej działalności zyski. Słuszne przy tym wskazano w zeznaniach świadka, że z punktu widzenia klienta nie jest istotne czy pomoc prawna jest świadczona przez kancelarię nienależycie z powodu zaniedbań samego radcy prawnego, czy też personelu pomocniczego, którego należycie radca prawny nie nadzorował.
Zatem w ocenie Sądu Obwinionemu należało przypisać odpowiedzialność za niedochowanie należytej staranności w obsłudze zlecenia Pokrzywdzonego, co spowodowane było jego niedbałością tzn. nieprawidłowym wykonywaniu przez Obwinionego obowiązków kierowniczych w Kancelarii, dotyczących organizacji pracy, nadzoru nad personelem i środków technicznych dotyczących takiego nadzoru. Sam zresztą Obwiniony niejako przyznał istnienie tego rodzaju niedbałość miała miejsce i po problemach ze zleceniem Pokrzywdzonego została wyeliminowana przez wdrożenie środków technicznych.
Nie może także przekonywać wyjaśnienie Obwinionego, że jego zaniechania nie spowodowały po stronie Pokrzywdzonego realnego problemu biznesowego, gdyż w analogicznych sprawach wydawane były korzystne dla podatników interpretacje. Rzecz w tym bowiem, że istotą tej instytucji i jej podstawową korzyścią jest ochrona prawna jaką daje interpretacja indywidualna wydana dla konkretnego podatnika (płatnika, inkasenta). Gdyby było tak jak twierdzi Obwiniony, to w ogóle występowanie z wnioskiem o interpretację na zlecenie Pokrzywdzonego nie miałoby uzasadnienia.
Uwaga ta ma jednak marginalne znaczenie, bowiem istotą przewinienia Obwinionego było to, że zobowiązał się do określonego działania i swojego zobowiązania prawidłowo nie wykonał, z przyczyn leżących po jego stronie i związanych z nieprofesjonalną organizacją Kancelarii. Skoro umówił się z klientem na określone zadanie, to zadanie to miał obowiązek wykonać. Co w sprawie nastąpiło z ewidentnym dużym opóźnieniem. Zatem w sprawie Obwiniony dopuścił się naruszenia art. 12 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego i z tego powodu podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej na podstawie art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych.
W kwestii wymiaru kary Sąd wziął pod uwagę na korzyść Obwinionego jego dotychczasową niekaralność. Natomiast na jego niekorzyść świadczy fakt, że opóźnienia dopuścił się w sposób niejako kwalifikowany, tzn. w sytuacji gdy ustalone już zostało, że z powodu błędów w organizacji pracy i w nadzorze nad personelem, wniosek nie został wysłany Obwiniony - ponownie doszło do tego samego zaniedbania, do którego znów Obwiniony dopuścił - zamiast szczególnie zwrócić uwagę na wykonanie jak najszybciej opóźnionego zadania. Świadczy to o lekceważącym stosunku Obwinionego do zaistniałego naruszenia interesu Klienta i nieprawidłowości w działaniu Kancelarii. Za okoliczność obciążającą należy uznać także fakt, że Obwiniony i będący pod jego nadzorem personel w niedopuszczalny sposób wprowadzali w błąd klienta co do wykonania zadania, nie wiadomo nawet na co licząc w dłuższym terminie w takich wyjaśnieniach. Zatem postępowanie Obwinionego osobiście i jego nadzór nad personelem w tej sprawie był rażąco nieprofesjonalny, ze szkodą dla klienta oraz wizerunku zawodu radcy prawnego. Sąd uznaje, że czyn zarzucony Obwinionemu miał stosunkowo wysoką szkodliwość zarówno w wymiarze indywidualnym (dla Klienta), jak i dla reputacji Obwinionego oraz innych radców prawnych.
W tej sytuacji Sąd uznał, że adekwatną karą dyscyplinarną do takiego stopnia szkodliwości popełnionego przewinienia dyscyplinarnego będzie kara pieniężna. Jest to kara stosunkowo surowa ale też została nałożona w dolnych granicach ustawowego przedziału wartości. Kara nagany byłaby natomiast w ocenie Sądu zbyt łagodna z uwagi na charakter czynu, jego okoliczności oraz stosunek do niego Obwinionego. Wymierzona kara w ocenie Sądu będzie wywierała też odpowiedni skutek prewencyjny, jak również będzie jasnym sygnałem dla Pokrzywdzonego, że naruszenia obowiązków zawodowych przez radców prawnych i interesy ich klientów związane ze świadczoną pomocą prawną są traktowane przez samorząd zawodowy z całą powagą.
Sąd orzekł dodatkowo zakaz wykonywania patronatu uznając, że Obwiniony dopuścił się poważnego naruszenia zasad profesjonalnego działania i nie jest aktualnie wzorem do naśladowania w tym zakresie dla aplikantów radcowskich. Okres […] lat zakazu patronatu powinien być też wystarczający dla wdrożenia przez Obwinionego w Kancelarii właściwych zasad profesjonalnego działania, należytej staranności i właściwego nadzoru ze strony komplementariusza. Brak obowiązków wynikających z pełnienia funkcji patrona ułatwi Obwinionemu to zadanie.
O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 70(6) ust. 2 ustawy o radach prawnych, zgodnie z którym Obwiniony ponosi koszty postępowania w razie orzeczenia skazującego.
(AD)