Łukasz Kasiak

W czerwcu i lipcu 2025 r. Sejm uchwalił pierwsze ustawy z zapowiadanego przez Radę Ministrów pakietu „deregulacyjnego”. Wśród uchwalonych ustaw znaczną część stanowiły ustawy z zakresu prawa finansowego, w tym nowelizacje ustaw podatkowych oraz ustaw z zakresu rynku finansowego.

Celem niniejszego opracowania jest przybliżenie wybranych ustaw zawierających przepisy o charakterze „deregulacyjnym”^[1]) w tej dziedzinie.
 
1. Ustawa z dnia 24 czerwca 2025 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług^[2])

Dnia 24 czerwca 2025 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług, która wprowadza zmiany zwiększające obowiązujący limit zwolnienia podmiotowego w podatku VAT z 200 000 zł do 240 000 zł. Nowe regulacje wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2026 r.

Obecnie obowiązujące przepisy dotyczące limitu zwolnienia podmiotowego w podatku VAT przewidują, że podatnicy mogą korzystać z tego zwolnienia, w przypadku gdy nie przekroczyli limitu sprzedaży w wysokości 200 000 zł w poprzednim i bieżącym roku podatkowym. Zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług^[3] (dalej: „ustawa o VAT”) zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatnika posiadającego siedzibę działalności gospodarczej na terytorium kraju, u którego wartość sprzedaży, z wyłączeniem podatku, nie przekroczyła w poprzednim ani bieżącym roku podatkowym kwoty 200 000 zł. Z kolei zgodnie z art. 113 ust. 9 ustawy o VAT zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez  podatnika rozpoczynającego działalność, posiadającego siedzibę działalności gospodarczej na terytorium kraju, rozpoczynającego w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności określonych w art. 5 ustawy o VAT (przepis ten określa przedmiot opodatkowania podatkiem od towarów i usług), jeżeli przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym, kwoty 200 000 zł. Jednocześnie ten sam limit sprzedaży dotyczy podatników posiadających siedzibę działalności gospodarczej w innych niż Polska państwach członkowskich Unii Europejskiej, korzystających w Polsce ze zwolnienia na podstawie przepisu art. 113a ustawy o VAT.

Zmiany wprowadzone omawianą ustawą zwiększają limit zwolnienia podmiotowego w podatku VAT wskazany w art. 113 tej ustawy do 240 000 zł.

Wprowadzenie zmiany limitu zwolnienia podmiotowego od dnia 1 stycznia 2026 r. skutkowało koniecznością uregulowania sytuacji intertemporalnych dotyczących czynności wykonywanych przez podatników w 2025 r. Przepis art. 2 ust. 1 omawianej ustawy przewiduje, że podatnicy posiadający siedzibę działalności gospodarczej na terytorium Polski, u których łączna wartość sprzedaży w 2025 r. była wyższa niż 200 000 zł i nie przekroczyła 240 000 zł, również będą mogli skorzystać ze zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, od dnia 1 stycznia 2026 r. Uregulowano także sytuację przejściową dotyczącą osób, które w 2025 r. rozpoczynają wykonywanie czynności opodatkowanych podatkiem VAT.  Zgodnie z art. 2 ust. 2 omawianej ustawy ze zwolnienia w wysokości 240 000 zł będą mogli skorzystać także podatnicy posiadający siedzibę działalności gospodarczej na terytorium Polski, rozpoczynający w 2025 r. wykonywanie sprzedaży, u których jej wartość, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej, przekroczyła 200 000 zł i nie przekroczyła 240 000 zł. Przepis art. 2 ust. 3 omawianej ustawy stanowi z kolei, że wskazane wyżej regulacje zawarte w jej art. 2 ust. 1 i 2 będą stosowane odpowiednio w przypadku sprzedaży dokonywanej przez podatników, o których mowa w art. 113a ustawy o VAT, tzn. przez podatników dokonujących sprzedaży, posiadających siedzibę działalności gospodarczej na terytorium innego niż Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej.
 
2. Ustawa z dnia 25 czerwca 2025 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych^[4])

Dnia 7 sierpnia 2025 r. weszła w życie ustawa z dnia 25 czerwca 2025 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Regulacja ta przewiduje uchylenie obowiązku sporządzania i publikacji informacji o realizowanej strategii podatkowej. W tym celu uchylany jest przepis art. 27c ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych^[5]) (dalej: „ustawa o CIT”). Przepis ten przewidywał, że podatkowe grupy kapitałowe (bez względu na wysokość osiągniętych przychodów) oraz podatnicy inni niż podatkowe grupy kapitałowe, u których wartość przychodu uzyskana w roku podatkowym przekroczyła równowartość 50 mln euro (a więc najwięksi podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych), są obowiązani do sporządzania i podawania do publicznej wiadomości informacji o realizowanej strategii podatkowej za rok podatkowy. Informacja ta obejmowała m.in. informacje o:

Podatnik był obowiązany do zamieszczenia informacji o realizowanej strategii podatkowej na swojej stronie internetowej w terminie do końca dwunastego miesiąca następującego po zakończeniu roku podatkowego. W tym terminie podatnik był dodatkowo obowiązany przekazać za pomocą środków komunikacji elektronicznej naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu dla podatnika informację o adresie strony internetowej. Samo niezamieszczenie informacji o realizowanej strategii podatkowej na swojej stronie internetowej w określonym terminie nie było sankcjonowane. Przepis art. 27c ust. 8 ustawy o CIT przewidywał natomiast sankcję w postaci administracyjnej kary pieniężnej za niepoinformowanie naczelnika urzędu skarbowego o adresie strony internetowej, na której miała być zamieszczona informacja o realizowanej strategii podatkowej.

Uchylenie ww. regulacji zawartych w art. 27c ustawy o CIT skutkowało koniecznością uregulowania sytuacji przejściowych dotyczących podatników obowiązanych do zamieszczania informacji o realizowanej strategii podatkowej. Ustawodawca zawarł w art. 2 omawianej nowelizacji regulację intertemporalną, stanowiącą, że w przypadku gdy termin złożenia informacji o realizowanej strategii podatkowej na stronie internetowej upłynął przed dniem wejścia w życie tej ustawy (7 sierpnia 2025 r.), nie wszczyna się postępowania w sprawie nałożenia kary pieniężnej za niepoinformowanie naczelnika urzędu skarbowego o adresie strony internetowej, na której miała być zamieszczona informacja o realizowanej strategii podatkowej, a wszczęte umarza się. W praktyce regulacja ta jest swoistą „abolicją” obejmującą podatników, którzy – mimo istniejącego obowiązku – nie zamieścili w ustawowym terminie na stronie internetowej informacji o realizowanej strategii podatkowej. 
 
3. Ustawa z dnia 25 czerwca 2025 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych^[6])

Dnia 25 czerwca 2025 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Nowelizacja ta dokonuje zmian w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych^[7]) (dalej: „ustawa o PIT”) oraz ustawie o CIT. Celem omawianej regulacji jest wprowadzenie alternatywnego sposobu zwrotu podatku w przypadku uchylenia decyzji o wsparciu lub cofnięcia zezwolenia (w zakresie pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom realizującym nową inwestycję w Polskiej Strefie Inwestycji lub przedsiębiorcom prowadzącym działalność gospodarczą w specjalnych strefach ekonomicznych) w odniesieniu do podatników posiadających więcej niż jedną decyzję o wsparciu lub więcej niż jedno zezwolenie albo posiadających decyzję o wsparciu i zezwolenie. Ponadto ustawa przewiduje ograniczenie obowiązku składania informacji o wspólnikach spółki jawnej w przypadku zmiany składu wspólników i ich udziałów w takiej spółce oraz uchylenie sankcji utraty przez podatkowe grupy kapitałowe statusu podatnika CIT w przypadku dokonywania transakcji kontrolowanych z podmiotami powiązanymi spoza grupy na warunkach nierynkowych. Zmiany zawarte we wskazanej ustawie wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2026 r.

3.1. Zwrot podatku w przypadku uchylenia decyzji o wsparciu lub cofnięcia zezwolenia (zmiany w ustawie o PIT i ustawie o CIT)

Regulacje przewidujące alternatywny sposób zwrotu podatku w przypadku uchylenia decyzji o wsparciu lub cofnięcia zezwolenia w odniesieniu do podatników posiadających więcej niż jedną decyzję o wsparciu lub więcej niż jedno zezwolenie albo posiadających decyzję o wsparciu i zezwolenie zostały wprowadzone zarówno w ustawie o PIT (art. 21 ust. 5c pkt 1), jak i ustawie o CIT (art. 17 ust. 6 pkt 1). Regulacje te są powiązane z przepisami ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o wspieraniu nowych inwestycji^[8]) i dotyczą zwrotu pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom realizującym nową inwestycję w Polskiej Strefie Inwestycji i przedsiębiorcom prowadzącym działalność gospodarczą w specjalnych strefach ekonomicznych w przypadku uchylenia decyzji o wsparciu lub cofnięcia zezwolenia. Omawiana nowelizacja przewiduje, że w przypadku uchylenia decyzji o wsparciu lub cofnięcia zezwolenia, jeżeli podatnik posiada kilka takich decyzji lub kilka zezwoleń, może on zwrócić podatek niezapłacony od dochodu osiągniętego z działalności gospodarczej określonej w cofniętym zezwoleniu albo uchylonej decyzji o wsparciu, pod warunkiem że prowadzi księgę rachunkową lub ewidencję rachunkową w taki sposób, aby zapewnić możliwość określenia dochodu z tej działalności oraz kwoty podatku niezapłaconego od tego dochodu. Nowe regulacje będą miały zastosowanie również do decyzji o wsparciu i zezwoleń wydanych przed dniem 1 stycznia 2026 r., które zostaną uchylone lub cofnięte po dniu 31 grudnia 2025 r.

3.2. Zmiany w ustawie o CIT

Pozostałe zmiany zawarte w przywołanej nowelizacji dotyczą ustawy o CIT. Ustawodawca zdecydował o uchyleniu obowiązku składania corocznej informacji o wspólnikach spółki jawnej, w sytuacji gdy skład wspólników w takiej spółce nie uległ zmianie. Zmiana ta zakłada ograniczenie obowiązków administracyjnych obciążających spółki jawne oraz ich wspólników poprzez zniesienie wymogu corocznego informowania o składzie wspólników spółki jawnej będącej własnością innych podmiotów niż osoby fizyczne. Obowiązek poinformowania o podmiotach posiadających prawo do zysku takiej spółki jawnej zostanie ograniczony jedynie do sytuacji zawiązania takiej spółki (od podstaw lub na skutek przekształcenia) oraz zmiany w składzie wspólników, na skutek której prawa do takiej spółki obejmie określona jednostka organizacyjna.

W omawianej ustawie zdecydowano także o uchyleniu sankcji polegającej na utracie przez podatkową grupę kapitałową statusu podatnika CIT w przypadku dokonywania transakcji kontrolowanych z podmiotami powiązanymi spoza grupy na warunkach różniących się od warunków, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane (warunkach „nierynkowych”). Ustawodawca uznał, że ze względu na złożoność zagadnienia cen transferowych (w tym wielość metod ich weryfikacji i konieczność stosowania metody najbardziej odpowiedniej w danych okolicznościach), kwestia „rynkowości” warunków transakcji kontrolowanej może budzić wątpliwości. Skutkowało to uchyleniem lit. b w art. 1a ust. 2 pkt 3 ustawy CIT.
 
4. Ustawa z dnia 25 lipca 2025 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn^[9])
Dnia 20 sierpnia 2025 r. weszła w życie ustawa z dnia 25 lipca 2025 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn. Ustawa ta ma na celu uproszczenie rozliczania podatku od spadków i darowizn w przypadku nabycia prawa majątkowego polegającego na obowiązku świadczeń powtarzających się na rzecz nabywcy, a także ułatwienie i przyspieszenie obrotu majątkiem nabytym tytułem spadku lub w inny nieodpłatny sposób, objęty zakresem ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn^[10]) (dalej: „ustawa o PSD”), w formie aktu notarialnego lub od osób z kręgu najbliższej rodziny.

4.1. Uproszczenie zasad rozliczania podatku z tytułu nabycia świadczeń powtarzających się

Zmiana ustawy o PSD w zakresie regulacji dotyczących ustalania wartości świadczeń powtarzających się jest skutkiem interpretacji przepisu art. 12 tej ustawy zawartej w uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego z 31 marca 2025 r.^[11]. Od dnia wejścia w życie ustawy o PSD do dnia 31 marca 2025 r. organy podatkowe oraz sądy administracyjne jednolicie uznawały, że podstawę opodatkowania umowy nieodpłatnej renty ustanowionej na czas określony, w której wartość pojedynczego świadczenia jest oznaczona, stanowi suma tych świadczeń. Odmienne stanowisko zajął NSA w przywołanej uchwale. Sąd ten uznał, że umowa renty z uwagi na swój losowy charakter stanowi prawo majątkowe, którego wartość nie może być z góry określona co do wysokości, a zatem podstawę opodatkowania w przypadku nabycia nieodpłatnej renty należy ustalać w miarę wykonywania świadczeń. Nowa interpretacja przepisów ustawy o PSD skutkowała koniecznością składania przez podatnika zeznania podatkowego po każdym wykonanym świadczeniu, zarówno dla celów opodatkowania nabycia takiego świadczenia, jak i odliczenia go od podstawy opodatkowania. Po stronie organów podatkowych nowa interpretacja przepisów prowadziłaby do wzrostu kosztów związanych z wielokrotnym przeprowadzaniem pełnego postępowania podatkowego i doręczaniem decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego po każdym wykonanym świadczeniu. W związku z powyższym ustawodawca zdecydował o zmianie kształtu regulacji ustawy o PSD w taki sposób, aby zasady ustalania wartości świadczeń powtarzających się były jednolite i niezależne od tytułu prawnego, jakim zostały ustanowione. W tym celu w art. 6 ustawy o PSD dodano ust. 1b, w którym uregulowano zasady powstania obowiązku podatkowego w przypadku nabycia prawa majątkowego polegającego na obowiązku świadczeń powtarzających się na rzecz nabywcy, w tym wynikającym z umowy renty, oraz znowelizowano art. 12 ustawy o PSD, określając zasady ustalania wartości takiego prawa dla celów określenia podstawy opodatkowania. Nowe przepisy przewidują, że jeżeli przedmiotem nabycia jest prawo majątkowe polegające na obowiązku świadczeń powtarzających się, których łączna wartość za okres trwania obowiązku tych świadczeń jest znana w dniu ich ustanowienia, to obowiązek podatkowy powstanie z chwilą ich ustanowienia. Przy ustalaniu wartości takich świadczeń będzie przyjęta ich łączna wartość, a w przypadku gdy zostały ustanowione na czas nieokreślony – wartość za okres 10 lat. Natomiast w przypadku gdy w dniu ustanowienia świadczeń nie będzie znana ich łączna wartość za okres trwania obowiązku tych świadczeń (nie będzie możliwe jej wyliczenie), a możliwe będzie uprawdopodobnienie ich łącznej wartości przez naczelnika urzędu skarbowego, organ ten, za zgodą podatnika, przyjmie przy ustalaniu wartości tych świadczeń tę łączną uprawdopodobnioną wartość. Wyjątkiem będzie natomiast sytuacja, w której obowiązek podatkowy powstanie z chwilą wykonania poszczególnych świadczeń, a podstawę opodatkowania będzie stanowiła wartość tych poszczególnych świadczeń – dojdzie do tego wyłącznie w przypadku, gdy wartość świadczeń nie będzie mogła być ustalona ani uprawdopodobniona w dniu ustanowienia świadczeń powtarzających się.

Nowe regulacje nie znajdą zastosowania do praw majątkowych polegających na obowiązku świadczeń powtarzających się, użytkowania i służebności ustanowionych przed dniem wejścia w życie omawianej ustawy (20 sierpnia 2025 r.). W tych sprawach zastosowanie znajdą przepisy dotychczasowe.

4.2. Obrót majątkiem nabytym tytułem spadku lub w inny nieodpłatny sposób.

Zmiany w zakresie obrotu majątkiem nabytym tytułem spadku lub w inny nieodpłatny sposób (objęty zakresem ustawy o PSD) mają na celu eliminację wymogu przedstawienia zaświadczenia wydanego przez naczelnika urzędu skarbowego w przypadku dokonywania przez notariusza czynności notarialnych, w których przedmiotem obrotu lub obciążenia są rzeczy lub prawa majątkowe nabyte przez zbywcę tytułem spadku lub w inny nieodpłatny sposób (objęty zakresem ustawy o PSD). Wymóg ten nie będzie miał zastosowania w przypadku nabycia rzeczy lub praw majątkowych, mających być przedmiotem czynności notarialnej, gdy nastąpiło ono na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego lub od osób z kręgu najbliższej rodziny. Ustawodawca, regulując powyższą kwestię, zawarł w omawianej ustawie przepis przejściowy, który przewiduje, że zwolnienie z obowiązku uzyskiwania zaświadczenia przy dokonywaniu obrotu lub obciążenia rzeczy lub praw majątkowych, których nabycie podlega podatkowi od spadków i darowizn, będzie dotyczyło majątku nabytego od dnia 1 stycznia 2007 r. Z tą datą wprowadzono bowiem zwolnienie dla osób z kręgu najbliższej rodziny oraz rozszerzono obowiązek przedkładania zaświadczeń także na przypadki, gdy przedmiotem aktu notarialnego jest zbycie lub obciążenie rzeczy lub praw majątkowych nabytych w drodze czynności dokonanych w formie aktu notarialnego.
 
5. Ustawa z dnia 24 czerwca 2025 r. o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi^[12])

Dnia 25 lipca 2025 r. weszła w życie ustawa z dnia 24 czerwca 2025 r. o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Celem przedmiotowej regulacji jest eliminacja obowiązku pośrednictwa firmy inwestycyjnej dla ofert publicznych o wartości mniejszej niż równowartość 1 000 000 euro.

Wprowadzenie omawianej zmiany związane jest z wejściem w życie w dniu 4 grudnia 2024 r. niektórych przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/2809 z dnia 23 października 2024 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) 2017/1129, (UE) nr 596/2014 i (UE) nr 600/2014 w celu zwiększenia atrakcyjności publicznych rynków kapitałowych w Unii dla spółek oraz ułatwienia małym i średnim przedsiębiorstwom dostępu do kapitału^[13]) (dalej: „rozporządzenie 2024/2809”). Przepisy rozporządzenia 2024/2809 uchyliły m.in. art. 1 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1129 z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie prospektu, który ma być publikowany w związku z ofertą publiczną papierów wartościowych lub dopuszczeniem ich do obrotu na rynku regulowanym oraz uchylenia dyrektywy 2003/71/WE^[14]), (dalej: „rozporządzenie 2017/1129”). Zmiana ta pośrednio oddziaływała także na przepisy ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi^[15]) (dalej: „ustawa o OIF”). Przepis art. 19 ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy o OIF przewidywał zwolnienie z pośrednictwa firmy inwestycyjnej dla ofert publicznych papierów wartościowych, w wyniku których zakładane wpływy brutto emitenta lub oferującego na terytorium RP, liczone według ich ceny emisyjnej lub ceny sprzedaży z dnia jej ustalenia, stanowiły mniej niż 1 000 000 euro. Zwolnienie to sformułowano poprzez odwołanie do art. 1 ust. 3 rozporządzenia 2017/1129 (uchylonego rozporządzeniem 2024/2809). W wyniku uchylenia tego przepisu pośrednio uległ również zmianie zakres stosowania art. 19 ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy o OIF, a w konsekwencji oferty publiczne o wartości mniejszej niż 1 000 000 euro nie korzystały ze zwolnienia z obowiązku pośrednictwa firmy inwestycyjnej.

Ustawodawca postanowił przywrócić obowiązujące przed dniem 4 grudnia 2024 r. zasady dokonywania oferty publicznej, subskrypcji oraz sprzedaży na podstawie tej oferty papierów wartościowych dla ofert publicznych o wartości mniejszej niż równowartość 1 000 000 euro. Omawiana regulacja dodaje w ustawie o OIF lit. aa w art. 19 ust. 1 pkt 2  ) i w tym przepisie ustanawia wprost wyłączenie pośrednictwa firmy inwestycyjnej dla oferty publicznej papierów wartościowych, w wyniku której zakładane wpływy brutto emitenta lub oferującego na terytorium Unii Europejskiej stanowią mniej niż 1 000 000 euro i wraz z wpływami, które emitent lub oferujący zamierzał uzyskać z tytułu ofert publicznych takich papierów wartościowych, dokonanych w okresie poprzednich 12 miesięcy, będą mniejsze niż 1 000 000 euro.
 
6. Ustawa z dnia 25 lipca 2025 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw^[16])

Dnia 25 lipca 2025 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw. Głównym celem tej regulacji jest usprawnienie pozyskiwania przez banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (dalej: „SKOK”) danych z rejestru PESEL dotyczących posiadaczy rachunków bankowych w celu identyfikowania tzw. „uśpionych” rachunków bankowych. Ponadto ustawa ta wprowadza analogiczny mechanizm weryfikacji danych z rejestru PESEL w odniesieniu do członków banków spółdzielczych w związku z posiadanymi przez nich udziałami w takich bankach. Omawiane regulacje wejdą w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy nowelizującej.
Przedstawiana nowelizacja dokonuje zmian w następujących ustawach:

W dotychczasowym stanie prawnym banki i SKOK były obowiązane wystąpić, po upływie 5 lat od dnia wydania ostatniej dyspozycji dotyczącej rachunku, do ministra właściwego do spraw informatyzacji o udostępnienie danych z rejestru PESEL w celu ustalenia, czy posiadacz rachunku żyje. W przypadku umowy rachunku zawartej na czas oznaczony banki i SKOK były obowiązane do wystąpienia o takie informacje po upływie 3 miesięcy od dnia wygaśnięcia takiej umowy. Dotychczasowe regulacje (art. 59a i art. 59b ustawy – Prawo bankowe oraz art. 13a i art. 13b ustawy o SKOK) pozwalały bankom i SKOK jedynie na weryfikację, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw informatyzacji, czy posiadacz rachunku żyje. Podmioty te nie mogły natomiast uzyskać informacji o dacie zgonu albo dacie znalezienia zwłok, z którymi to datami ustawa – Prawo bankowe i ustawa o SKOK wiążą skutki rozwiązania umowy rachunku bankowego i umowy imiennego rachunku członka SKOK oraz kwestię związania tą umową do chwili wypłaty przez bank lub SKOK środków pieniężnych osobie posiadającej do nich tytuł prawny.

W związku z powyższym dokonano nowelizacji ww. przepisów ustawy – Prawo bankowe i ustawy o SKOK. Przepisy tych ustaw, w brzmieniu nadanym omawianą nowelizacją, stanowią, że bank i SKOK, z upływem 5 lat od dnia wydania przez posiadacza rachunku ostatniej dyspozycji dotyczącej rachunku, są obowiązane wystąpić o udostępnienie danych z rejestru PESEL umożliwiających ustalenie, czy posiadacz rachunku żyje. W przypadku uzyskania informacji o śmierci posiadacza rachunku podmioty te uzyskały możliwość wystąpienia do rejestru PESEL o udostępnienie informacji o dacie zgonu albo dacie znalezienia zwłok. Podobny mechanizm zastosowano w przypadku umowy rachunku bankowego i umowy imiennego rachunku członka SKOK zawartych na czas oznaczony, z tym że w przypadku takich umów podmioty te (tak jak pod rządami obecnych przepisów) mają obowiązek wystąpienia o udostępnienie danych z rejestru PESEL umożliwiających ustalenie, czy posiadacz rachunku żyje, w terminie 3 miesięcy od dnia wygaśnięcia umowy. W przypadku umów zawartych na czas określony przewidziano jednak pewien wyjątek – bank i SKOK nie będą miały obowiązku wystąpienia o udostępnienie danych, jeżeli umowa przewiduje prowadzenie więcej niż jednego rachunku, a posiadacz tych rachunków wydał, w terminie 3 miesięcy od dnia wygaśnięcia jednego z rachunków, dyspozycję dotyczącą innego rachunku objętego umową. W celu zapewnienia bankom i SKOK podstawy prawnej do występowania do rejestru PESEL o udostępnienie danych dokonano także odpowiednich zmian w przepisach ustawy z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (art. 49, art. 51 i art. 52).

Nowelizacja wprowadza także zmianę w ustawie z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających. Celem tej zmiany jest wprowadzenie możliwości ustalenia przez bank spółdzielczy, czy w przypadku gdy członek banku nie dokona czynności prawnej lub faktycznej związanej z udziałem członkowskim przez ostatnie 5 lat, członek ten żyje. Dodawany w ww. ustawie art. 10da stanowi, że z upływem 5 lat od dnia dokonania przez członka banku spółdzielczego ostatniej czynności prawnej lub czynności faktycznej związanej z udziałem członkowskim bank spółdzielczy będzie obowiązany wystąpić o udostępnienie danych z rejestru PESEL umożliwiających ustalenie, czy członek banku spółdzielczego żyje. W przypadku śmierci członka banku bank ten będzie miał możliwość wystąpienia do rejestru PESEL o udostępnienie informacji o dacie zgonu albo dacie znalezienia zwłok. Regulacja ta usprawni proces rozporządzania udziałami zmarłego członka banku przez jego spadkobierców zgodnie z przepisem art. 10d ww. ustawy. 

Łukasz Kasiak
legislator w Biurze Legislacyjnym Kancelarii Sejmu;
radca prawny w OIRP w Warszawie

---