strona główna » Rozmaitości»Z notatnika Jerzego Bralczyka

Z notatnika Jerzego Bralczyka: Nakaz

Kto ma władzę, może rozkazywać, zakazywać, nakazywać.

Z notatnika Jerzego Bralczyka: Upadłość

Z konkretnego, fizycznego znaczenia czasownika padać i jego dokonanego odpowiednika paść wzięło się, jak to często bywało, ogromnie wiele znaczeń innych, już bardziej abstrakcyjnych znaczeń innych czasowników i w ogóle innych słów.

Z notatnika Jerzego Bralczyka: Hipoteka

Słowniki języka polskiego, w tym oczywiście słowniki języków obcych, definiują ją jako „ograniczone prawo rzeczowe” albo jako „ograniczenie tego prawa”.

Z notatnika Jerzego Bralczyka: Dyrektywa

Może być wskazówką dotyczącą postępowania, którą dobrze się kierować, ale częściej bywa wytyczną, jak należy postępować.

Z notatnika Jerzego Bralczyka: Odszkodowanie

Przedrostek od- jest wykorzystywany na różne sposoby, a w słowie odszkodowanie wyczuwamy znaczenie „odwrócenia” czegoś, jak w odejściu wobec przyjścia, odczepieniu wobec przyczepienia czy w odbiciu wobec przybicia – chodzi w nim o to bowiem, by odwrócić niejako skutki szkody.

Z notatnika Jerzego Bralczyka - Kurator

To oczywiście „opiekun”, bo cura po łacinie to „opieka”.

Z notatnika Jerzego Bralczyka - Dziedziczenie

Dziedziczy oczywiście dziedzic. Prasłowiański „diedit” to „potomek dziadka”, a died wziął się z określenia starszego człowieka w ogóle, zanim zaczął oznaczać pokrewieństwo.

Z notatnika Jerzego Bralczyka: Arbitraż

Stosunkowo często stosowany przymiotnik arbitralny

Z notatnika Jerzego Bralczyka: Kompromis

Promittere to po łacinie „przyrzekać”, więc compromittere to „przyrzekać razem, wspólnie”. Piękna sprawa.

Z notatnika Jerzego Bralczyka: Domniemanie

To mięciutkie słowo jest oczywiście regularnym rzeczownikiem odczasownikowym od domniemać, ale same słowniki mówią, że ten czasownik nie jest używany, a bardzo rzadki bywa niby-zwrotny czasownik domniemać się.

Z notatnika Jerzego Bralczyka: Mediacja

Słowo mediacja bierze się od słowa medium, czyli „środek”.

Z notatnika Jerzego Bralczyka: Przedawnienie

Z czasem, tym podobno jedynym prawdziwym wrogiem człowieka, choć też zarazem i lekarzem, i sędzią, i nauczycielem, mamy różne porachunki.

Z notatnika Jerzego Bralczyka: Grzywna

Grzywna ma wiele wspólnego z grzywą, choć to podobieństwo formy raczej dla przeciętnego użytkownika języka polskiego nie łączy się z podobieństwem znaczeniowym.

Z notatnika Jerzego Bralczyka: Zachowek

Zastanawiająca jest czasem różnorodność znaczeń w obrębie tej samej rodziny słów.

Z notatnika Jerzego Bralczyka: Kazus

Łacińskie słowo casus oznaczało w odniesieniu do istot żywych ‘upadek, upadnięcie’, a w odniesieniu do rzeczy: ‘uderzenie’, ‘zawalenie się’, a także ‘schyłek’.

Z notatnika Jerzego Bralczyka: Orzeczenie

Dla gramatyka, ale chyba i dla każdego ucznia, póki jest uczniem, orzeczenie to ‘główny element zdania’. Orzeczeniem orzeka się o innym ważnym elemencie, podmiocie, ale to właśnie orzeczenie o zdaniu stanowi: bez orzeczenia nie ma zdania, są tylko jakieś jego równoważniki, są wyrażenia.

Z notatnika Jerzego Bralczyka: Rozporządzenie

Rozporządzenie to regularny rzeczownik od czasownika rozporządzić.

Z notatnika Jerzego Bralczyka: Artykuł

W historii znaczeń słowa artykuł mamy połączone podstawowe perspektywy naszego postrzegania świata: postrzegania bytów jako części i całości, jako umieszczonych w czasie i umieszczonych w przestrzeni.

Kodeks

Codex to po łacinie „kawałek drewna”: „pień”, „belka”, „kloc”, „deska”. Gdy taką cienką deseczkę pokryło się woskiem, można było na niej rylcem spisywać różne rzeczy, zazwyczaj ważne. Dawne i bardzo dawne techniki piśmiennicze były dosyć niewygodne i mozół pisania, dostępnego niewielkiej liczbie piśmiennych ludzi, sprawiał, że zapisywano rzeczy tylko naprawdę istotne.

Ławnik

W wielkim słowniku Doroszewskiego ławnik to „przedstawiciel społeczeństwa”, „powołany do uczestnictwa w wymiarze sprawiedliwości”.

«
1
2
»

Przygody Radcy Antoniego

Odwiedź także

Nasze inicjatywy