Nową definicję zgromadzenia – zgrupowanie osób na otwartej przestrzeni w celu odbycia wspólnych obrad lub wspólnego wyrażenia stanowiska w sprawach publicznych, bez kryterium liczbowego – wprowadza projekt nowej ustawy o zgromadzeniach. Wprowadza też definicję zgromadzenia spontanicznego.

Projekt, przyjęty we wtorek przez rząd, został przygotowany przez ministerstwo administracji i cyfryzacji.
Jak poinformowało CIR, nowa ustawa ma kompleksowo uregulować zasady i tryb organizowania oraz odbywania zgromadzeń, ze szczególnym uwzględnieniem standardów konstytucyjnych, a także międzynarodowych, w tym praw gwarantowanych przez Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Projekt realizuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z września 2014 r. oraz wytycznych wskazanych przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z maja 2007 r. w sprawie Bączkowski i inni przeciwko Polsce. Jak podkreślono, potrzeba nowej regulacji wynika też z analiz MAC i sygnałów od organizacji społecznych oraz Rzecznika Praw Obywatelskich.
W nowych przepisach chodzi o stworzenie warunków do organizowania i odbywania zgromadzeń, które z jednej strony pozwolą na pełne korzystanie przez obywateli i inne podmioty z konstytucyjnej wolności organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestnictwa w nich, z drugiej zaś zagwarantują ich uczestnikom oraz osobom postronnym bezpieczeństwo i ochronę zdrowia, a także zapewnią ochronę porządku publicznego oraz wolności i praw innych osób.
Projekt na nowo definiuje zgromadzenie. Będzie „zgrupowanie osób na otwartej przestrzeni dostępnej dla nieokreślonych imiennie osób w określonym miejscu w celu odbycia wspólnych obrad lub wspólnego wyrażenia stanowiska w sprawach publicznych”. Definicja ta nie ogranicza wolności zgromadzeń z uwagi na liczbę jego uczestników.
Obecnie obowiązująca ustawa definiuje pojęcie „zgromadzenia” poprzez kryterium liczebności – było nim „zgrupowanie co najmniej 15 osób”. TK uznał takie rozwiązanie za niekonstytucyjne, m.in. z uwagi na brak zagwarantowania mniej licznym zgrupowaniom dostatecznej ochrony ze strony władzy.
Ponadto, zdaniem Trybunału, ustanowienie przesłanki liczebności uczestników nie jest ograniczeniem koniecznym w demokratycznym państwie. Dlatego w projekcie zaproponowano definicję niezawierającą kryterium liczbowego.
Projekt przewiduje trzy tryby zgłaszania zgromadzeń publicznych – zwykły, uproszczony oraz możliwość odbywania zgromadzeń spontanicznych.
W pierwszym przypadku zawiadomienie o zamiarze zorganizowania zgromadzenia kierowane jest do gminy.
W trybie uproszczonym zgłoszenia należy dokonać do gminnego (miejskiego) centrum zarządzania kryzysowego, najpóźniej na 2 dni przed planowanym terminem jego odbycia, przy czym nie może ono powodować utrudnienia dla ruchu drogowego, a w szczególności powodować zmiany w jego organizacji.
Projekt wprowadza do polskiego systemu prawnego definicję zgromadzenia spontanicznego, którym jest „zgromadzenie, które odbywa się w związku z zaistniałym nagłym i niemożliwym do wcześniejszego przewidzenia wydarzeniem związanym ze sferą publiczną, którego odbycie w innym terminie byłoby niecelowe lub mało istotne z punktu widzenia debaty publicznej”. Tego rodzaju zgromadzenie nie byłoby objęte obowiązkiem uprzedniego złożenia zawiadomienia o zamiarze jego odbycia.
W projekcie wymieniono przesłanki, które prowadziłyby do rozwiązania zgromadzenia spontanicznego przez policję. Chodzi np. o sytuacje, kiedy przebieg zgromadzenia zagraża życiu lub zdrowiu ludzi, albo mieniu w znacznych rozmiarach oraz powoduje poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa lub porządku publicznego, a także ruchu drogowego na drogach publicznych.
Ponadto, przejęto rozwiązanie obowiązujące w aktualnej ustawie, zgodnie z którym rada gminy może wyznaczyć miejsca, w których będzie możliwe odbycie zgromadzenia bez jakichkolwiek obowiązków informacyjnych i w każdym czasie. Uczestnicy zgromadzenia zorganizowanego w takim miejscu będą jednak musieli liczyć się z tym, że policja nie będzie czuwała nad niezakłóconym przebiegiem tego zgromadzenia od początku, lecz dopiero od momentu uzyskania zawiadomienia o zaistniałym w jego trakcie zagrożeniu.
Nowa regulacja przewidziała także możliwość składania zawiadomień o zamiarze zorganizowania zgromadzenia pisemnie, za pomocą faksu, ustnie do protokołu lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Odformalizowanie sposobu składania zawiadomień ma – według MAC – przyczynić się do przyspieszenia postępowania.
Kolejnym istotnym rozwiązaniem jest wprowadzenie sądowej procedury odwoławczej od decyzji o zakazie zgromadzeń i o rozwiązaniu zgromadzeń. Właściwy w tym zakresie będzie sąd okręgowy w ramach procedury podobnej do procedury wyborczej. Wprowadzenie sądowej kontroli decyzji o zakazie zgromadzenia zapewni – jak przewiduje MAC – efektywną procedurę odwoławczą od decyzji o zakazie zgromadzenia.
Ustawa ma wejść w życie po 14 dniach od daty ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Przestanie obowiązywać ustawa z 5 lipca 1990 r., która była wielokrotnie nowelizowana.
(PAP)