Orzeczenie z dnia 5 marca 2020 r. Sygn. akt: D 90/19
Orzeczenie jest prawomocne
 
 

PRZEWODNICZĄCY:     r. pr. Gerard Dźwigała
CZŁONKOWIE:           r. pr. Tomasz Iwańczuk
r. pr. Gerard Madejski

           
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. po rozpoznaniu na rozprawie w dniach […] r. i […] r. w W. sprawy przeciwko radcy prawnemu W. ([…]) obwinionej o to, że:
w dniu […] r. w S. wystawiła dla „K.” spółka jawna fakturę VAT nr […] na kwotę […] zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – w sytuacji braku między W. a ww. spółką stosunku prawnego, z którego wynikałby obowiązek zapłaty przez ww. spółkę wynagrodzenia lub kosztów zastępstwa procesowego na rzecz W.,
tj. popełniła czyn z art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych w związku z art. 6, art. 8 i art. 36 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego;
 

 

 

 
Wnioskiem z dn. […] r. Rzecznik Dyscyplinarny wniósł do Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego o ukaranie radcy prawnego W. („Obwiniona”) za zarzucane jej przewinienie dyscyplinarne, polegające na tym, że w dniu […] r. w S. wystawiła dla K. spółka jawna fakturę VAT nr […] na kwotę […] zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w sprawie przeciwko M. sp. z o.o. i R. w sytuacji braku między Obwinioną w sytuacji braku między Obwinioną a ww. spółką stosunku prawnego, z którego wynikałby obowiązek zapłaty przez ww. spółkę wynagrodzenia lub kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Obwinionej.
 
Czyn ten Rzecznik Dyscyplinarny zakwalifikował jako czyn z art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych w związku z art. art. 6, 8 i 36 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego („KERP”).
 
Obwiniona i jej obrońca wnieśli o uniewinnienie od stawianego jej zarzutu.
 
Sąd rozpoznał wniosek o ukaranie na rozprawach w dniach […] i […] r.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny ustalił, co następuje:
 
Obwiniona współpracowała z P., prowadzącym indywidualną działalność gospodarczą w zakresie windykacji wierzytelności - w okresie co najmniej od […] r. na podstawie umowy o świadczenie usług doradztwa prawnego, zaś od dn. […] r. także na podstawie umowy o pracę.
Dowód: umowa o świadczenie usług (k. […]-[…]), umowa o pracę (k. […]).
 
P. prowadził w tym czasie oraz do dnia wyrokowania usługi prawne polegające głównie (ale nie tylko) na dochodzeniu na zlecenie należności. W zakresie tych usług P. zobowiązywał się m.in. do zapewnienia klientom reprezentacji w postępowaniach cywilnych przed sądami oraz egzekucyjnych. W związku ze współpracą z P. Obwiniona wykonywała na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez klientów P. reprezentację na ich rzecz w zleconych P. postępowaniach i posiadała dostęp do akt prowadzonych spraw. Za wykonywane czynności otrzymywała m.in. wynagrodzenie prowizyjne. W tym zakresie m.in. przygotowywała i podpisywała w pisma oraz uczestniczyła w rozprawach lub innych czynnościach postępowania. W związku z tym posiadała dostęp do akt spraw zleconych P., w których wykonywała na jego (P.) zlecenie uzgodnione czynności pomocy prawnej na rzecz klientów.
Dowód: wypowiedzenie k. […], pismo k. […]-[…], załącznik do umowy k. […]
 
W ramach współpracy z P. Obwiniona wykonywała czynności w postępowaniu sądowym i egzekucyjnym m.in. na rzecz K. spółka jawna („Pokrzywdzona”) przeciwko dłużnikom: H., D., S.(1) i S.(2). Pokrzywdzona zawarła w sprawie windykacji należności umowę z P. W związku z wykonywaniem umowy pomiędzy Obwinioną a P. Obwiniona, działając na rzecz Pokrzywdzonej ale na zlecenie P. uzyskała tytuł wykonawczy w postaci wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w K. z […] r. przeciwko P.(1).
Dowód: pismo k. […]-[…], pismo k. […], umowa k. […]-[…].
 
W okresie […]-[…] r. doszło do rozwiązania współpracy i umów między P. a Obwinioną. 
Dowód: wypowiedzenia k. […]-[…]
 
W dniu […] r. Obwiniona skierowała do Pokrzywdzonej list do którego załączyła fakturę nr […] na […] r. na kwotę […] zł i żądając tym samym zapłaty za reprezentację procesową
Dowód: pismo k. […], faktura k. […]
 
W odpowiedzi na to pismo Pokrzywdzona pismem z […] r. odmówiła zapłaty za ww. fakturę i zaprzeczyła aby zawarła umowę z Obwinioną dotyczącą windykacji wobec dłużników: H., D., S.(1) i S.(2). Wskazała, że umowę taką zawarła ale z P.
Dowód k. […], zeznania św. K. na rozprawie […] r.
 
Na podstawie tego pisma (k. […]) oraz na podstawie wyjaśnień Obwinionej Sąd ustalił, że Obwiniona nie zawarła umowy o świadczenie pomocy prawnej z Pokrzywdzoną oraz że nie istniał jakikolwiek inny stosunek prawny upoważniający Obwinioną do żądania zapłaty wynagrodzenia w kwocie ujętej na fakturze wystawionej Pokrzywdzonej.
 
W tym zakresie Sąd wskazuje, że nie jest taką umową pełnomocnictwo, ani też umowa taka nie zawiązuje się jako umowa ustna poprzez udzielenie pełnomocnictwa. W okolicznościach tej sprawy niewątpliwe jest w ocenie Sądu, że Obwiniona wykonywała czynności pomocy prawnej na rzecz Pokrzywdzonej (jako jej pełnomocnik) ale na zlecenie P. i za wynagrodzeniem należnym od P., z którym stale współpracowała w zakresie windykacji. Tez zaś z kolei zobowiązał się do prowadzenia windykacji poprzez współpracujących z nim prawników (w tej roli działała, jako swoisty podwykonawca Obwiniona). Oprócz tych dowodów w ocenie Sądu należy uznać za nielogiczne i sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego aby wierzyciel, który zawarł umowę o windykację, z której wynika obowiązek zapłaty wynagrodzenia na rzecz firmy windykacyjnej zlecał ponownie albo dodatkowo te same czynności zatrudnionemu przez P. prawnikowi i zobowiązywał się do opłacenia ponownie tego prawnika. Stąd ostatecznie Sąd przyjął, że Obwiniona nie zawierała z Pokrzywdzoną umowy i nie miała też żadnej innej podstawy do obciążania jej kwotą wskazaną na ww. fakturze. Stąd Sąd nie uznał za dowód przydatny dla postępowania przesłuchiwanie M. – występującej w sprawach windykacji w imieniu Pokrzywdzonej wobec P. Osoba ta podpisywała umowę z P. i jest w tej umowie wskazana jako osobę upoważnioną do wykonywania czynności związanych z wykonywaniem tej właśnie umowy, tj. umowy ze Zleceniobiorcą (P.). Postanowienia § 5 umowy nie tworzyły upoważnienia do zlecenia windykacji, szczególnie tych samych wierzytelności, innym firmom czy osobom. Zarówno pismo (k. […]), jak i zeznania św. K., a także cel i sens umowy z P. jednoznacznie przesądzają, że nie byłoby logicznego wytłumaczenia dla zawierania dodatkowej umowy przez Pokrzywdzoną z Obwinioną. Św. K. kategorycznie zeznał, że nie udzielał innych – niż dla umowy z P. - upoważnień p. M. do zawierania umów dotyczących windykacji. Zatem przesłuchiwanie tej ostatniej na okoliczność dotyczącą uzgodnień Obwinionej z Pokrzywdzoną dotyczących świadczenia usług. Przyjmując nawet hipotetycznie, że p. M. miałaby takie rozmowy z Obwinioną prowadzić, co jednak nie zostało nawet uprawdopodobnione, to dowody zebrane potwierdzają, że z całą pewnością do takich rozmów nie miałaby żadnego umocowania. W efekcie i tak faktura wystawiona na Pokrzywdzoną (która jest opisana w zarzucie), która to Pokrzywdzona nie upoważniała nikogo do zawierania umów z Obwinioną, nie stałaby się uzasadniona i podstawna, przez to, że rzekomo uzgodnień nt. jej wystawienia miałaby dokonać p. M. – osoba nieupoważniona do umów z Obwinioną.
 
Pozostałe dowody Sąd ocenił jako nieistotne z punktu widzenia podstawy faktycznej i zakresu wniosku.
 
Sąd ocenił wymienione wcześniej w uzasadnieniu przyjętych okoliczności dowody z dokumentów (kserokopii) jako wiarygodne, bowiem w sposób trwały ustalające treści w nich pomieszczone. Strony także nie podważały ich prawdziwości. Jedynie w odniesieniu do okoliczności rzekomego istnienia podstawy umownej do wystawienia faktury Sąd nie dał tym wyjaśnieniom wiary i uznał, że są one wyrazem jedynie przeświadczenia Obwinionej albo jej linii obrony Obwinionej, nie mającym wsparcia w innych dowodach (sprzecznym z nimi), a jednocześnie sprzecznym z zasadami prawidłowego rozumowania i doświadczenia życiowego. Obwiniona interpretuje fakt udzielenia pełnomocnictwa jako zawarcie umowy, jednak abstrahuje od tego, że wykonywała czynności na zlecenie P., a Pokrzywdzona także nie interpretuje udzielenia pełnomocnictwa jako zawarcia dodatkowej umowy. Z dowodów nie wynika aby strony złożyły sobie w odpowiedni sposób, w sposób świadomy i nakierowany na zawarcie umowy, oświadczeń woli tworzących między nimi stosunek prawny inny niż tylko upoważnienie do działania procesowego, w szczególności aby potwierdziły w sposób zgodny i precyzyjny elementy umowy wskazane w art. 43 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego. Samo tylko posiadanie pełnomocnictwa procesowego umowy takiej ani nie potwierdza, ani nie kreuje.
 
Sąd ocenił także jako wiarygodne, bo korespondujące z innymi dowodami, logiczne i spójne, zeznania św. K. Oprócz tego świadek ten zeznawał w sposób pewny i kategoryczny, nie zdradzając zdenerwowania albo innych zachowań zdradzających nieszczerość wypowiedzi.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
 
Zgodnie z art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych radca prawny ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną za naruszenie prawa lub postępowanie sprzeczne z zasadami etyki wyrażonymi w KERP. Zdaniem Sądu Obwiniona dopuściła się zarzucanego jej czynu, który stanowi o takim właśnie postępowaniu sprzecznym z prawem i zasadami deontologii zawodowej. Podlega zatem odpowiedzialności dyscyplinarnej.
 
Wstępnie wskazać, co tut. Sąd wskazywał już przy okazji innych, analogicznych spraw Obwinionej, że tłem tej sprawy jest pozostawanie przez Obwinioną z P. w nieprawidłowej, z punktu widzenia art. 2, art. 8 i art. 14 ustawy o radcach prawnych,  relacji umownej z P. Ten ostatni prowadził (i prowadzi) działalnością gospodarczą w obszarze pomocy prawnej (konkretnie postępowań windykacyjnych), jednak nie będąc radcą prawnym lub adwokatem ograniczonym w formach wykonywania pomocy prawnej (a nadto nie będąc ograniczony przepisami o tajemnicy zawodowej czy konflikcie interesów). Natomiast takie ograniczenia dotyczą Obwinionej jako radcy prawnego. W ocenie Sądu niezgodną z art. 8 ustawy o radcach prawnych jest formuła wykonywania pomocy prawnej na rzecz klientów (tu wierzycieli dochodzących zapłaty), nie bezpośrednio na zlecenie tych klientów ale pośrednio, tj. na zlecenie osoby trzeciej, z którą Ci klienci zawierają umowę o pomoc prawną. Z art. 8 ustawy o radcach prawnych wynika, że radca prawny (poza formami spółek wymienionymi w tych przepisach) winien nawiązać bezpośrednią relację prawną z klientami, w tym – co szczególnie istotne - ponosić wobec nich osobistą odpowiedzialność za wykonywaną pomoc prawną za ewentualne szkody. Trójstronny układ, który został stworzony tworzy też zasadnicze wątpliwości odnośnie do zachowania wymogów tajemnicy zawodowej w sytuacji gdy zlecający (P.) jest dysponentem dokumentów i nie ma zobowiązań w tym zakresie wobec radcy prawnego. W tej sprawie Obwiniona działała na zlecenie P. ale wykonywała pomoc prawną na rzecz jego klientów i ich interes reprezentowała. Umowy z Klientami dotyczącej tych czynności nie zawierała. Umowę na te czynności miała właśnie z P., za co otrzymywała od niego wynagrodzenie. Stanowiło to następnie źródło zarówno nieporozumień z P. jak i spowodowało niezrozumienie co do tego czy między Obwinioną a Pokrzywdzoną istniała (i jaka) umowa o pomoc prawną. Otóż umowy takiej, jak wcześniej Sąd ustalił, nie było i przekonanie o tym Obwinionej czynione z faktu wykonywania pomocy prawnej na rzecz klienta w oparciu o pełnomocnictwo jest bezpodstawne. Wobec powyższego należało uznać, że Obwiniona nie miała podstawy aby żądać od Pokrzywdzonej zapłaty jakiejkolwiek kwoty i wystawienie na nią faktury w celu otrzymania od niej nienależnego jej wynagrodzenia było działaniem niedopuszczalnym.
 
Zgodnie z art.  6 i art. 8 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego radca prawny ma obowiązek postępowania rzetelnego i uczciwego, lojalnie wobec klienta, zaś zgodnie z art. 36 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego wynagrodzenie, którym radca prawny obciąża klienta powinno mieć swoją podstawę w umowie. Obciążenie Pokrzywdzonej, której Obwiniona była pełnomocnikiem, w sytuacji gdy stosunek prawny dotyczący tej pomocy (w tym wynagrodzenia za nią) istniał pomiędzy nią a P. – narusza te zasady. Działanie Obwinionej nie było rzetelne i lojalne wobec byłego mocodawcy, a przede wszystkim nie miało swej podstawy w umowie z Pokrzywdzoną, co przesądza o nieprawidłowym działaniu. W ocenie Sądu Obwiniona dopuściła się tego czynu w sposób świadomy a tym samym zawiniony, co oznacza, że na podstawie art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną.
 
Dokonujący wymiaru kary za ten czyn Sąd brał pod uwagę fakt, że Obwiniona nie była przed popełnieniem przypisanego jej deliktu karana dyscyplinarnie a w momencie jego popełnienia była osobą młodą i o niewielkim doświadczeniu (stażu) w zawodzie radcy prawnego. To ostatnie mogło spowodować u niej trudność w prawidłowym rozeznaniu niedopuszczalności działania. Jednak na jej niekorzyść świadczy stosunkowo wysoka kwota wystawionej faktury, a tym samym działanie motywowane materialnie. Szkodą pozostaje zatem nie tylko uszczerbek na wizerunku zawodu radcy prawnego ale realna groźba wyrządzenia Pokrzywdzonej istotnej szkody materialnej.
 
Jest szczególnie ważne aby w odbiorze zewnętrznym zawód radcy kojarzył się z działalnością prawidłową, skrupulatną i rzetelną, również w rozliczeniach finansowych. Z powodu tych okoliczności Sąd wymierzył obwinionej karę pieniężną w dolnym przedziale ustawowej wartości uznając, że będzie ona adekwatna i proporcjonalna wobec stopnia szkodliwości popełnionego deliktu oraz okoliczności obejmujących także stosunek Obwinionej do czynu, tzn. brak uznania błędu i nieprawidłowości jej działania.
 
O kosztach postępowania Sąd postanowił na podstawie art. 70(6) ust. 2 ustawy o radcach prawych oraz uchwały KRRP nr 86/IX/2015 KRRP z dnia 20 marca 2015 r. w sprawie określenia wysokości zryczałtowanych kosztów postępowania dyscyplinarnego – w kwocie […] złotych. Wzięto przy tym pod uwagę, że sprawę rozpoznawano na dwóch terminach oraz poniesione koszty zamiejscowego stawiennictwa świadka na rozprawie.
 
(WK)