opublikowano: 2015-05-12 przez:

Swój udział w tym postępowaniu przed Trybunałem zgłosiła Rzecznik Praw Obywatelskich, wnosząc o uznanie niekonstytucyjności przepisu.

Wtorkowa sprawa przed TK została wywołana przez nowelizację Kodeksu karnego wykonawczego uchwaloną na ostatnim posiedzeniu Sejmu poprzedniej kadencji - 16 września 2011 r. Weszła ona w życie od początku 2012 r.

Na mocy jednej ze zmian przewidziano obligatoryjne orzekanie o wykonaniu zastępczej kary więzienia w przypadku, gdy skazany uchyla się od orzeczonej wobec niego wcześniej kary ograniczenia wolności, czyli np. od prac społecznych. Wcześniej, w przypadku uchylania się skazanego od kary ograniczenia wolności, kara ta podlegała zamianie na grzywnę.

"Wydaje się bowiem, że kara łagodniejsza rodzajowo, a taką jest grzywna, nie powinna być karą zastępczą orzekaną za uchylanie się od wykonania kary rodzajowo surowszej" - wskazano wówczas w uzasadnieniu projektu nowelizacji, uzasadniając potrzebę zmiany.

Zaostrzając ten przepis, w ustawie zapisano jednocześnie, że przepisy w brzmieniu nadanym po nowelizacji "stosuje się również przy wykonywaniu orzeczeń, które stały się wykonalne przed dniem jej wejścia w życie".

Właśnie kwestia zastosowania ostrzejszych zasad wymierzania zastępczej kary skazanym, wobec których wyroki ograniczenia wolności zostały wymierzone jeszcze przed wejściem w życie znowelizowanych przepisów, legła u podstaw trzech skarg złożonych w TK w drugiej połowie 2012 r. i początkach 2013 r. Wobec wszystkich trzech skarżących kary ograniczenia wolności zostały orzeczone w 2011 r. lub wcześniej.

Według skarżących kwestionowany przepis "narusza konstytucyjną zasadę stosowania prawa względniejszego dla sprawcy". Według tej zasady zmiana ustaw karnych nie może działać na niekorzyść sprawcy, którego sprawa jest w toku. Tymczasem - jak wskazano w skargach - kwestionowana regulacja zasadę tę łamie.

Rozstrzygnięcie TK będzie miało znaczenie - jak napisano w jednej ze skarg - nie tylko dla skarżącej, ale "wiąże się z potrzebą wyrażenia poglądu na kwestię obowiązywania zasad, standardów, praw oskarżonego, a następnie skazanego (...) i wskazania, czy prawo penitencjarne służy wyłącznie realizacji polityki karania", czy też stosowanie jego instytucji "powinno odbywać się z poszanowaniem zasad i standardów przysługujących oskarżonemu".

Ponadto w skargach wskazano, że zakwestionowany przepis naruszył zasady zaufania obywatela do państwa oraz ochrony praw nabytych, a także regułę niedziałania prawa wstecz.

"Jednostka winna mieć możliwość określenia zarówno konsekwencji poszczególnych zachowań i zdarzeń na gruncie obowiązującego w danym momencie stanu prawnego, jak też oczekiwać, że prawodawca nie zmieni ich w sposób arbitralny" - napisał z kolei w swym stanowisku zastępca RPO Stanisław Trociuk.

Także Prokuratura Generalna w stanowisku przekazanym TK wniosła o uznanie niekonstytucyjności przepisu. "Takie działanie uznać należy za niedopuszczalne w państwie prawa, które ma obowiązek szanowania ustalanych przez siebie reguł, zwłaszcza gdy dotyczy to sfery wolności osobistej" - głosi stanowisko PG. Również Sejm w swym stanowisku ocenił, że przepis może być niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa.

TK rozpozna sprawę w składzie pięciu sędziów. Rozprawie będzie przewodniczyła sędzia Małgorzata Pyziak-Szafnicka, zaś sprawozdawcami będą sędziowie Wojciech Hermeliński i Maria Gintowt-Jankowicz.
(PAP)