28.03.2024

Komisja Kodyfikacyjna: przepisy dot. kontroli powinny być w nowej Ordynacji podatkowej

opublikowano: 2015-07-27 przez:

Przepisy dotyczące kontroli podatkowej powinny znaleźć się w nowej Ordynacji podatkowej, a nie – jak chce resort gospodarki – pozostać w ustawie o swobodzie prowadzenia działalności gospodarczej – uważa Komisja Kodyfikacyjna Ogólnego Prawa Podatkowego.

Komisja ta opracowała kierunkowe założenia nowej Ordynacji podatkowej. Uwagi do nich zgłosiło m.in. Ministerstwo Gospodarki. Zaprotestowało wobec propozycji przeniesienia regulacji dotyczących kontroli podatkowej z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej do Ordynacji podatkowej.
MG wskazało, że ustawa o swobodzie działalności gospodarczej jest „aktem horyzontalnym” regulującym wspólne aspekty wykonywania kontroli działalności gospodarczej, niezależnie od jej zakresu przedmiotowego. Podkreślono, że ustawa ta określa najistotniejsze dla przedsiębiorcy zasady wykonywania kontroli, a proponowane przez Komisję rozwiązanie stanowiłoby „fundamentalne odstępstwo od obowiązującego w tym zakresie stanu prawnego, wyłącznie w zakresie kontroli podatkowej”.
Komisja zapewniła, że jej zamiarem nie jest, aby warunki kontroli określone w nowej Ordynacji podatkowej były dla przedsiębiorców mniej korzystne niż określone w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Wskazano natomiast, że tworzone przepisy będą w sposób „kompleksowy i zupełny, a także logiczny, spójny i jasny” regulować procedurę kontroli podatkowej i skarbowej, prowadzonej wobec podatników prowadzących, jak i nie prowadzących działalność gospodarczą.
Według Komisji argumentem za wydzieleniem procedur kontroli podatkowej z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jest też ich specyfika. Dotyczą one bowiem szczególnego obszaru – stanowiącego o podstawowych dochodach budżetu państwa.
„Aktualny stan prawny, w ramach którego zasady prowadzenia kontroli podatkowej (skarbowej) zawarte są w kilku ustawach wywołuje niezadowolenie wśród podatników, a także szereg problemów, w tym o charakterze interpretacyjnym” – wyjaśniono w odpowiedzi.
Komisja odniosła się także do zastrzeżeń Rządowego Centrum Legislacji dotyczących m.in. koncepcji tzw. programu poprawnego rozliczania opartego na współpracy. „Oceniając co do zasady pozytywnie proponowane rozwiązanie, do ponownego rozważenia pozostawia się krąg podmiotów do jakich ten program będzie adresowany. Zawężenie możliwości jego stosowania do podmiotów strategicznych dla budżetu państwa (...) naruszać może zasadę równości wynikającą z art. 32 Konstytucji RP” – ostrzega RCL.
Zdaniem Komisji odmienne traktowanie podmiotów o odmiennych cechach jest zgodne z konstytucją. Poinformowano, że programy takie stosowane w innych państwach są w większości przypadków dostępne wyłącznie dla podatników dużych bądź bardzo dużych. Podkreślono też, że podmioty uczestniczące w programie nie uzyskają w zamian korzyści w postaci niższego opodatkowania, lecz – przede wszystkim – zwiększoną pewność prawa.
Komisja wskazała poza tym, że rozliczenia mniejszych firm nie są tak skomplikowane, jak dużych, mają też mniejsze znaczenie z punktu widzenia dochodów budżetowych państwa, więc mogą być kontrolowane tradycyjnymi metodami.
Zgodnie z kierunkowymi założeniami w nowej Ordynacji podatkowej mają zostać ustanowione ramy prawne dla „programu poprawnego rozliczenia opartego na współpracy (tzw. cooperative compliance)”. W dokumencie wskazano, że ma on na celu zapewnienie przestrzegania prawa podatkowego poprzez nawiązanie ścisłych relacji między organami podatkowymi a podatnikami.
Według Komisji istotę takich programów oddaje hasło wskazane w raporcie OECD z 2013 r.: „przejrzystość w zamian za pewność”. Zgodnie z nim podatnik będący uczestnikiem programu zobowiązuje się do ujawnienia organowi podatkowemu bez zwłoki wszelkich istotnych dla opodatkowania informacji na temat swojej działalności. W zamian organ podatkowy, również bez zwłoki, udziela – po konsultacji z podatnikiem „oraz w duchu porozumienia i zrozumienia dla biznesu” – odpowiedzi na nurtujące firmę pytania. Programy takie są stosowane w kilkudziesięciu krajach.
Projekt kierunkowych założeń nowej Ordynacji podatkowej jest na etapie konsultacji. Zgodnie z planem Ministerstwa Finansów rząd ma je przyjąć we wrześniu. Według przewodniczącego Komisja Kodyfikacyjnej Ogólnego Prawa Podatkowego prof. Leonarda Etela potem rozpoczną się prace nad projektem, które będą trwały maksymalnie dwa lata.
Zdaniem Etela jednym z głównych zadań nowej Ordynacji podatkowej ma być zmiana społecznego przekonania, że „organy podatkowe są złe”. Żeby to wyobrażenie zmienić, trzeba zadbać o prawa podatnika w jego relacjach z organem podatkowym. Drugie ważne zadanie nowej Ordynacji to zwiększenie efektywności realizacji zobowiązań podatkowych.
Komisja zaproponowała w przygotowanym przez siebie dokumencie m.in., by podatnikom dać uprawnienie do uzyskiwania z wielu źródeł informacji o charakterze urzędowym oraz ochronę, jeśli podatnik się do nich zastosuje. Podatnicy mogliby dokonać uzgodnień z organem podatkowym co do przeszłych lub przyszłych rozliczeń – zanim dojdzie do sporu. W ustawie znalazłaby się procedura rozwiązywania sporów z udziałem mediatorów.
Założenia przewidują dłuższe terminy na wniesienie odwołania lub zażalenia – odpowiednio do 30 i 14 dni.
Zmiany mają dotyczyć też przedawnień zobowiązań podatkowych. Organ podatkowy miałby skrócony czas na dokonanie wymiaru podatku (doręczenia decyzji pierwszej instancji) – 3 lata dla rozliczenia podatków spoza działalności gospodarczej i 5 lat do rozliczeń przedsiębiorców. W przypadku, gdy wysokość podatku jest znana (wynika z deklaracji, decyzji) organ podatkowy mógłby egzekwować należności przez 5 lat.
W założeniach znalazła się propozycja wprowadzenia postępowania uproszczonego. Założenia przewidują też wprowadzenie do Ordynacji ogólnych zasad prawa podatkowego m.in. zasady ugodowego załatwiania spraw, czy zasady rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika (in dubio pro tributario).
Nowa Ordynacja ma też zawierać katalog podstawowych praw i obowiązków podatnika. Wśród nich miałoby się znaleźć m.in.: prawo do rzetelnego, bezstronnego, sprawnego i terminowego załatwiania sprawy podatkowej; prawo do ochrony prywatności i danych podatnika; prawo do naprawienia szkody; prawo do uzyskania informacji; prawo do uprzejmego, profesjonalnego i sprawiedliwego traktowania.
Na nowo zostaną uregulowane zasady pełnomocnictw – najważniejsza zmiana będzie dotyczyła pełnomocnictwa ogólnego. Nie trzeba będzie przedstawiać pełnomocnictwa do akt każdej sprawy. Pełnomocnictwa znajdą się w internetowym „Centralnym Rejestrze Pełnomocnictw Ogólnych”.
Przewidziano centralizację zasad udzielania interpretacji indywidualnych w przypadku podatków lokalnych oraz utworzenie wspólnej bazy do publikacji takich interpretacji.
Zwiększona ma być rola tzw. czynności sprawdzających, jako mniej sformalizowanej formy weryfikacji zobowiązań. Będą one mieć pierwszeństwo przed wszczęciem kontroli podatkowej i kończyć się złożeniem przez podatnika korekty. Korekta poniżej 50 zł nie wymagałby jakiegokolwiek udziału podatnika.
Ponadto zaproponowano uporządkowanie procedury kontroli podatkowej. Zdaniem Komisji powinna być ona przyjazna dla podmiotów wywiązujących się z obowiązków podatkowych. Natomiast kontrola skarbowa powinna być nakierowana na zwalczanie przestępczości skarbowej: działania w zorganizowanej grupie przestępczej, pranie brudnych pieniędzy, wystawianie pustych faktur itp.
W przyszłej Ordynacji ma się też znaleźć tzw. klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania. Miałaby ona uniemożliwić dokonywanie sztucznych i niemających uzasadnienia gospodarczego czynności, za pomocą których podatnik próbowałby ominąć przepisy i osiągnąć korzyści podatkowe. Ciężar udowodnienia tych okoliczności będzie spoczywał na organach fiskusa. „Wraz z klauzulą przewidziano instytucje prawne zapewniające podatnikowi jak najwyższy stopień bezpieczeństwa prawnego” – wskazała Komisja w założeniach.
(PAP)

Prawo i praktyka

Przygody Radcy Antoniego

Odwiedź także

Nasze inicjatywy