Tomasz Jaroszyński

TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ

A. Wyrok TSUE z 11 stycznia 2024 r. (C?755/22, Nárokuj s.r.o. przeciwko EC Financial Services, a.s.)
(ochrona konsumentów, umowy o kredyt konsumencki)
 
1. Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczył wykładni dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG^[1] (dalej: „dyrektywa 2008/48”). Wniosek złożono w ramach sporu pomiędzy Nárokuj s.r.o. a EC Financial Services, a.s. (dalej: „EC”), dotyczącego zwrotu kwot związanych z kredytem, którego ta spółka udzieliła konsumentowi.

---

2. Art. 8 dyrektywy 2008/48 stanowi: „1. Państwa członkowskie zapewniają przeprowadzanie przez kredytodawcę przed zawarciem umowy o kredyt oceny zdolności kredytowej konsumenta na podstawie wystarczających informacji przekazanych mu, w stosownych przypadkach, przez konsumenta oraz, w razie konieczności, na podstawie informacji uzyskanych z odpowiedniej bazy danych. Państwa członkowskie, których ustawodawstwo wymaga od kredytodawców dokonania oceny zdolności kredytowej konsumenta na podstawie informacji z danej bazy danych, mogą zachować ten wymóg. 2. Państwa członkowskie zapewniają w przypadku uzgodnienia przez strony zmiany całkowitej kwoty kredytu po zawarciu umowy o kredyt uaktualnianie przez kredytodawcę będących w jego posiadaniu informacji finansowych dotyczących konsumenta i przeprowadzanie oceny zdolności kredytowej konsumenta przed znaczącą podwyżką całkowitej kwoty kredytu”.

Art. 23 dyrektywy 2008/48 stanowi: „Państwa członkowskie ustanawiają przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z niniejszą dyrektywą i podejmują wszelkie niezbędne działania w celu zapewnienia stosowania tych sankcji. Przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające”.

3. Konsument zaciągnął kredyt konsumencki w kwocie 50 000 koron czeskich (ok. 2000 euro) w JET Money s.r.o., spółce, której następcą prawnym jest spółka EC. Przed zawarciem tej umowy konsument przedstawił szereg informacji dotyczących jego sytuacji osobistej i ekonomicznej. Następnie spłacił on ten kredyt, wpłacając kwotę 85 000 koron czeskich (ok. 3500 euro), która obejmowała koszty dodatkowe związane z tym kredytem. Nie podniósł on żadnego zarzutu wobec tej umowy w okresie spłaty tego samego kredytu.

Nárokuj jest spółką handlową, na którą konsument dokonał cesji wierzytelności, które mógł dochodzić od kredytodawcy z tytułu umowy kredytu konsumenckiego. Przed sądem rejonowym w Pradze Zachodniej (dalej: „sąd odsyłający”) spółka ta podniosła nieważność umowy ze względu na to, że kredytodawca uchybił ciążącemu na nim obowiązkowi przeprowadzenia oceny zdolności kredytowej konsumenta. W ramach powództwa opartego na bezpodstawnym wzbogaceniu żądała ona zapłaty kwoty 35 000 koron czeskich. EC uważała natomiast, że wypłacalność konsumenta została oceniona w sposób wystarczający i że w każdym razie przepisy dotyczące ochrony konsumentów nie znajdują zastosowania, ponieważ wierzytelność nie należy już do konsumenta, lecz do spółki handlowej. Sąd odsyłający zastanawiał się, czy w świetle dyrektywy 2008/48 kredytodawca może zostać ukarany, gdy naruszenie obowiązku przeprowadzenia oceny zdolności kredytowej konsumenta przed zawarciem umowy o kredyt nie spowodowało dla konsumenta negatywnych konsekwencji. Ostatecznie sąd ten postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do TSUE z pytaniem prejudycjalnym dotyczącym wykładni art. 8 i art. 23 dyrektywy 2008/48.

4. Na wstępie TSUE wyjaśnił, że okoliczność, że spór w postępowaniu głównym dotyczy wyłącznie przedsiębiorców, nie stanowi przeszkody dla stosowania dyrektywy 2008/48 w ramach tego sporu, ponieważ zakres stosowania tej dyrektywy zależy nie od tożsamości stron sporu, lecz od statusu stron umowy kredytu^[2]. Następnie TSUE zauważył, że wątpliwości sądu odsyłającego dotyczą zarówno potencjalnego usunięcia zarzucanego naruszenia art. 8 dyrektywy 2008/48 ze względu na pełne wykonanie umowy o kredyt, jak i zgodności przepisów prawa czeskiego w celu ukarania takiego naruszenia z art. 23 tej dyrektywy.

Co się tyczy ewentualnego usunięcia naruszenia art. 8 dyrektywy 2008/48 ze względu na pełne wykonanie umowy o kredyt TSUE przypomniał, że przy dokonywaniu wykładni przepisu prawa UE należy wziąć pod uwagę nie tylko jego brzmienie, lecz także jego kontekst, a w szczególności cele regulacji, której część on stanowi^[3]. Z brzmienia art. 8 ust. 1 dyrektywy 2008/48 wynika, że kredytodawca jest zobowiązany do przeprowadzenia oceny zdolności kredytowej konsumenta przed zawarciem umowy o kredyt. W dotychczasowym orzecznictwie TSUE podkreślił przedumowny charakter tego obowiązku^[4]. Sama ta okoliczność nie pozwala jednak na ustalenie, czy – a jeśli tak, to pod jakimi warunkami – pełne wykonanie umowy o kredyt może zaradzić istnieniu naruszenia ciążącego na kredytodawcy obowiązku przeprowadzenia oceny zdolności kredytowej konsumenta, tym bardziej, że dyrektywa 2008/48 nie określa ani sposobu, w jaki kredytodawca powinien wywiązać się z tego obowiązku^[5], ani obowiązków ciążących na nim w zależności od wyniku oceny^[6].

Odnośnie do badania celów realizowanych przez dyrektywę 2008/48 z utrwalonego orzecznictwa TSUE wynika, że przewidziany w jej art. 8 obowiązek przeprowadzenia przez kredytodawcę oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy w zakresie, w jakim ma on na celu ochronę konsumentów przed ryzykiem nadmiernego zadłużenia i niewypłacalności, przyczynia się do realizacji celu dyrektywy 2008/48. Jak wynika z jej motywów 7 i 9, cel ten polega na ustanowieniu, w dziedzinie kredytu konsumenckiego, pełnej i bezwzględnie wiążącej harmonizacji w wielu kluczowych obszarach, uznanej za niezbędną do zapewnienia wszystkim konsumentom w UE wysokiego i równoważnego poziomu ochrony ich interesów i ułatwienia powstawania dobrze funkcjonującego wewnętrznego rynku kredytów konsumenckich^[7].

W ocenie TSUE oznacza to, że obowiązek kredytodawcy polegający na ocenie zdolności kredytowej konsumenta służy zapobieganiu zwykłemu ryzyku nadmiernego zadłużenia lub niewypłacalności wynikającemu z niedostatecznej weryfikacji jego zdolności i skłonności do spłaty kredytu. Tymczasem takie konsekwencje finansowe zawarcia umowy o kredyt dla sytuacji konsumenta mogą również wystąpić po spłacie kredytu. Ponadto odpowiedzialność kredytodawców i zapobieganie nieodpowiedzialnym praktykom przy udzielaniu kredytów konsumentom przyczyniają się w istotny sposób do sprawnego funkcjonowania rynku kredytów konsumenckich. Ponieważ cele te są niezależne od sytuacji lub zachowania konkretnego konsumenta, ich zagrożenie nie występuje w wyniku samego pełnego wykonania zawartej przez niego umowy o kredyt. Każda inna wykładnia sprzyjałaby nieprzestrzeganiu przez kredytodawcę obowiązku ciążącego na nim na mocy art. 8 dyrektywy 2008/48 i mogłaby pozbawić ten przepis skuteczności (effet utile). TSUE doszedł do wniosku, że naruszenie przewidzianego w art. 8 dyrektywy 2008/48 obowiązku polegającego na sprawdzeniu zdolności kredytowej konsumenta nie może zostać naprawione przez sam fakt pełnego wykonania umowy o kredyt^[8].
 
5. Co się tyczy organizacji systemu sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych na podstawie art. 8 dyrektywy 2008/48, TSUE przypomniał, że zgodnie z art. 23 tej dyrektywy system ten powinien być określony w taki sposób, aby sankcje te były skuteczne, proporcjonalne i odstraszające^[9]. W tym celu sankcje powinny być odpowiednio surowe w stosunku do wagi naruszeń, których dotyczą, zwłaszcza zapewniać rzeczywiście odstraszający skutek, nie wykraczając poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów realizowanych przez art. 8 dyrektywy 2008/48^[10].

Do sądu odsyłającego należy zbadanie, czy w świetle ogółu okoliczności sporu w postępowaniu głównym sankcje będące przedmiotem toczącego się przed nim sporu odpowiadają powyższym wymogom, zaś TSUE, orzekając w trybie prejudycjalnym, może dostarczyć mu wskazówek w ramach dokonywanej przez niego oceny^[11]. TSUE odnotował, że zgodnie z prawem czeskim naruszenie obowiązku polegającego na dokonaniu przez kredytodawcę oceny zdolności kredytowej konsumenta jest karane nieważnością umowy kredytu, co skutkuje utratą przysługującego kredytodawcy prawa do zapłaty uzgodnionych odsetek. Sąd odsyłający uważał, że w przypadku gdy umowa o kredyt została w całości wykonana bez poniesienia przez konsumenta konsekwencji o charakterze szkody, nałożenie takiej sankcji jest nieproporcjonalne, gdyż wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów dyrektywy 2008/48.

W tym względzie TSUE zauważył, że do państw członkowskich należy, przy ustanawianiu odpowiedniego systemu sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszenia przez kredytodawcę obowiązków ciążących na nim na mocy dyrektywy 2008/48, należyte uwzględnienie znaczenia szkody, jaką zachowanie kredytodawcy wyrządziło konsumentowi^[12]. Jeżeli istnieje możliwość wyboru spośród większej liczby środków równie odpowiednich do realizacji celów tej dyrektywy, zgodnie z zasadą proporcjonalności należy stosować najmniej dotkliwe, przy czym niedogodności spowodowane przez dany środek nie mogą być w żadnym wypadku nadmierne w stosunku do tych celów^[13]. W sytuacji gdy zawarta przez konsumenta umowa o kredyt została wykonana w całości bez poniesienia przez konsumenta szkodliwych konsekwencji w trakcie lub w następstwie wykonania tej umowy, nie zmienia to faktu, że obowiązek przewidziany w art. 8 dyrektywy 2008/48 ma na celu nie tylko ochronę konsumentów przed takim ryzykiem, lecz również zwiększenie odpowiedzialności kredytodawców i uniknięcie udzielania kredytów konsumentom nieposiadającym zdolności kredytowej. W świetle tego podwójnego celu TSUE orzekł już, że ze względu na istotne znaczenie tego obowiązku w kontekście dyrektywy 2008/48 jego naruszenie może podlegać sankcji, zgodnie z prawem krajowym, w postaci utraty przysługującego kredytodawcy prawa do odsetek^[14].

TSUE zauważył, że uzależnienie zastosowania sankcji oznaczającej nieważność umowy o kredyt, a także utratę przez kredytodawcę prawa do otrzymania zapłaty uzgodnionych odsetek od warunku, że konsument poniósł szkodliwe konsekwencje, mogłoby sprzyjać niewypełnieniu przez kredytodawców obowiązku ciążącego na nich na mocy art. 8 dyrektywy 2008/48. Mogliby oni bowiem być w ten sposób zachęcani do nieprzeprowadzania systematycznej i wyczerpującej oceny zdolności kredytowej wszystkich konsumentów, którym udzielają kredytów, co byłoby sprzeczne z celem polegającym na obciążeniu odpowiedzialnością kredytodawców i zapobieganiu nieodpowiedzialnym praktykom przy udzielaniu kredytów konsumentom. W ocenie TSUE wynika z tego, że zasada proporcjonalności nie stoi na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie zdecydowało się nałożyć sankcję za naruszenie przepisów krajowych zapewniających transpozycję art. 8 dyrektywy 2008/48 poprzez stwierdzenie nieważności umowy o kredyt i utratę przysługującego kredytodawcy prawa do zapłaty uzgodnionych odsetek, nawet jeśli konsument nie poniósł w wyniku tego naruszenia żadnych szkodliwych konsekwencji.

6. W świetle powyższych rozważań TSUE orzekł, że art. 8 i art. 23 dyrektywy 2008/48/WE należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie temu, by w sytuacji gdy kredytodawca naruszył ciążący na nim obowiązek przeprowadzenia oceny zdolności kredytowej konsumenta, kredytodawca ten został ukarany, zgodnie z prawem krajowym, nieważnością umowy o kredyt konsumencki i utratą przysługującego mu prawa do wypłaty uzgodnionych odsetek, mimo że umowa ta została w pełni wykonana przez strony, a konsument nie poniósł negatywnych konsekwencji w wyniku tego naruszenia.
 
B. Wyrok TSUE z 29 lutego 2024 r. (C?584/22, QM przeciwko Kiwi Tours GmbH)
(prawo do rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej bez ponoszenia opłaty za rozwiązanie)
 
1. Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczył wykładni art. 12 ust. 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2302 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych, zmieniającej rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE oraz uchylającej dyrektywę Rady 90/314/EWG^[15] (dalej: „dyrektywa 2015/2302”). Wniosek złożono w ramach sporu pomiędzy QM a Kiwi Tours GmbH (dalej: „Kiwi Tours”) w przedmiocie prawa do pełnego zwrotu płatności dokonanych przez odnośnego podróżnego z tytułu umowy o imprezę turystyczną, w tym zwrotu nałożonej na niego opłaty za rozwiązanie, w następstwie rozwiązania tej umowy przez tego podróżnego ze względu na zagrożenie dla zdrowia związane z rozprzestrzenianiem się COVID-19.

2. Art. 1 dyrektywy 2015/2302 stanowi „Celem niniejszej dyrektywy jest przyczynienie się do prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego i osiągnięcia wysokiego i jak najbardziej jednolitego poziomu ochrony konsumentów poprzez zbliżenie niektórych aspektów przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich w odniesieniu do umów zawieranych pomiędzy podróżnymi a przedsiębiorcami dotyczących imprez turystycznych oraz powiązanych usług turystycznych”.

Art. 3 pkt 12 dyrektywy 2015/2302 stanowi: „12) »nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności« oznaczają sytuację poza kontrolą strony powołującej się na taką sytuację i której skutków nie można było uniknąć, nawet gdyby podjęto wszelkie rozsądne działania;”.

Art. 12 ust. 2 dyrektywy 2015/2302 stanowi: „[…] podróżny ma prawo do rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej przed rozpoczęciem imprezy turystycznej bez ponoszenia jakiejkolwiek opłaty za rozwiązanie w przypadku nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności występujących w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, które to okoliczności w znaczącym stopniu wpływają na realizację imprezy turystycznej lub które w znaczącym stopniu wpływają na przewóz pasażerów do miejsca docelowego. W przypadku rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej zgodnie z niniejszym ustępem podróżny jest uprawniony do pełnego zwrotu wszelkich wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej, ale nie ma prawa do dodatkowej rekompensaty.”

3. W styczniu 2020 r. QM zarezerwował w Kiwi Tours imprezę turystyczną w Japonii, mającą odbyć się od 3 do 12 kwietnia 2020 r. Łączna cena za tę imprezę wynosiła 6148 euro, na poczet której QM wpłacił zaliczkę w wysokości 1230 euro. W następstwie środków dotyczących rozprzestrzeniania się COVID-19 przyjętych przez władze japońskie QM pismem z 1 marca 2020 r. rozwiązał umowę o udział w imprezie turystycznej ze względu na zagrożenie dla zdrowia, jakim był COVID-19. Kiwi Tours wystawiło fakturę z tytułu opłaty za rozwiązanie umowy na kwotę 307 euro, którą QM zapłacił. 26 marca 2020 r. Japonia wydała zakaz wjazdu na swoje terytorium. QM zażądał wówczas od Kiwi Tours zwrotu opłaty za rozwiązanie umowy, czego Kiwi Tours odmówiło. Sąd rejonowy, do którego QM wniósł pozew o zwrot, zasądził od Kiwi Tours zwrot na rzecz QM całości poniesionej opłaty za rozwiązanie umowy. Sąd krajowy, do którego Kiwi Tours wniosło apelację, oddalił to żądanie zwrotu. Rozpatrujący wniesioną przez QM skargę kasacyjną, federalny trybunał sprawiedliwości (dalej: „sąd odsyłający”) uznał, że konieczne jest zawieszenie postępowania i zwrócenie się do TSUE z pytaniem prejudycjalnym dotyczącym wykładni art. 12 ust. 2 dyrektywy 2015/2302.

4. TSUE odnotował, że z brzmienia art. 12 ust. 2 dyrektywy 2015/2302 wynika, że prawo do rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej bez ponoszenia opłaty za rozwiązanie należy bezwzględnie wykonać „przed rozpoczęciem imprezy turystycznej”, a ponieważ wykonanie tego prawa jest uzależnione od warunku, że „nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności […] w znaczącym stopniu wpływają na realizację imprezy turystycznej lub […] w znaczącym stopniu wpływają na przewóz pasażerów do miejsca docelowego”, warunek ten musi być spełniony w chwili takiego rozwiązania umowy, czyli „przed rozpoczęciem imprezy turystycznej”. Tym samym, aby ocenić, czy ten warunek jest spełniony, należy odnieść się do dnia rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej. W konsekwencji, jako że ten sam warunek wymaga wystąpienia „nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności”, należy uznać, że jest on spełniony, gdy takie okoliczności rzeczywiście występowały w dniu rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej. Wobec tego, że muszą to być okoliczności, które „w znaczącym stopniu wpływają na realizację imprezy turystycznej lub które w znaczącym stopniu wpływają na przewóz pasażerów do miejsca docelowego”, co ostatecznie okaże się dopiero w dniu przewidzianym na realizację imprezy turystycznej, ich ocena musi mieć charakter prospektywny. Wynika z tego, że ocena ta powinna opierać się na prognozie dotyczącej prawdopodobieństwa, że nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności, na które powołuje się podróżny, „w znaczącym stopniu [wpłyną] na realizację imprezy turystycznej” w rozumieniu art. 12 ust. 2 dyrektywy 2015/2302. Według TSUE w celu dokonania oceny prawdopodobieństwa i znaczenia tego wpływu należy postawić się w sytuacji przeciętnego podróżnego, właściwie poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i rozsądnego, tak że podróżny taki mógł racjonalnie uznać, że nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności, na które powołuje się podróżny, prawdopodobnie w znaczącym stopniu wpływałyby na realizację imprezy turystycznej lub na przewóz pasażerów do miejsca docelowego^[16].

5. Co się tyczy wpływu, jaki w tym kontekście mogłyby mieć „nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności” w rozumieniu art. 12 ust. 2 dyrektywy 2015/2302 zaistniałe po rozwiązaniu umowy, TSUE stwierdził, że takich okoliczności nie można brać pod uwagę. Przewidziane w tym przepisie prawo do rozwiązania umowy o imprezę turystyczną bez ponoszenia opłaty za rozwiązanie nie może zależeć w sposób autonomiczny zarówno od sytuacji panującej w dniu rozwiązania tej umowy, jak i od sytuacji istniejącej w dniu późniejszym od tego rozwiązania i wcześniejszym od rozpoczęcia imprezy turystycznej. Uwzględnienie sytuacji w tych różnych dniach mogłoby bowiem prowadzić do sprzecznych lub nienależytych rezultatów. Prawo do rozwiązania umowy o imprezę turystyczną bez ponoszenia opłaty mogłoby najpierw, w dniu rozwiązania umowy, zostać nabyte przez danego podróżnego, a następnie, po tym rozwiązaniu, wygasnąć z mocą wsteczną z powodu zdarzeń, które nastąpiły później. Należy zatem wziąć pod uwagę określony dzień, aby dokonać oceny, czy rozwiązanie umowy o udział w imprezie turystycznej nastąpiło w „nieuniknionych i nadzwyczajnych okolicznościach” w rozumieniu art. 12 ust. 2 dyrektywy 2015/2302. W ocenie TSUE dniem tym jest dzień rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej.

6. TSUE podkreślił, że wykonanie przez podróżnego prawa do rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej bez ponoszenia opłaty za rozwiązanie, jest uzależnione od warunku, którego spełnienie można ostatecznie stwierdzić dopiero później, czyniłoby niepewnym – z perspektywy tego podróżnego – związek, jaki przepis ten ustanawia między takim rozwiązaniem umowy a wystąpieniem „nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności” w rozumieniu tego przepisu. Poza tym, art. 12 ust. 4 dyrektywy 2015/2302 nakłada na organizatora imprezy turystycznej obowiązek dokonania na rzecz podróżnego całkowitego zwrotu wpłat dokonanych z tytułu tej imprezy turystycznej, bez zbędnej zwłoki, a „w każdym razie” nie później niż 14 dni od rozwiązania umowy, w szczególności w następstwie rozwiązania umowy bez ponoszenia opłat, o którym mowa w art. 12 ust. 2 tej dyrektywy. Termin ten ma na celu zagwarantowanie, że ten podróżny będzie mógł wkrótce po rozwiązaniu umowy ponownie swobodnie dysponować kwotą wpłaconą w celu zapłaty za tę imprezę turystyczną^[17].

TSUE przypomniał, że cel dyrektywy 2015/2302, który zgodnie z jej art. 1 polega m.in. na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony konsumentów, potwierdza taką wykładnię. Skoro art. 12 ust. 2 tej dyrektywy przyznaje podróżnemu, w przypadku wystąpienia „nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności”, prawo do rozwiązania umowy przysługujące mu niezależnie od prawa do rozwiązania umowy przysługującego organizatorowi na podstawie art. 12 ust. 3 dyrektywy, ważne jest, aby podróżny, w celu skutecznego powołania się na swoje prawo, w dniu rozwiązania umowy był stanie ocenić, czy spełnione są warunki, od których zależy wykonanie tego prawa. Natomiast uzależnienie możliwości wykonania tego prawa od zmian, następujących po złożeniu oświadczenia o rozwiązaniu umowy sprawiałoby, że trwałaby sytuacja niepewności, która zostałaby rozwiązana dopiero w dniu przewidzianego rozpoczęcia imprezy turystycznej.

Z wyjaśnień przedstawionych przez sąd odsyłający wynikało, że w rozpatrywanej sprawie podróżny zamierzał rozwiązać umowę o udział w imprezie turystycznej bez ponoszenia opłaty za rozwiązanie, powołując się na rozprzestrzenianie się, a nawet na pandemię COVID-19 jako na „nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności” w rozumieniu art. 12 ust. 2 dyrektywy 2015/2302. W tym zakresie TSUE orzekł, że światowy kryzys zdrowotny taki jak pandemia COVID-19 może wchodzić w zakres pojęcia „nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności” w rozumieniu art. 12 ust. 2 dyrektywy 2015/2302^[18].

7. W świetle całości powyższych rozważań TSUE orzekł, że art. 12 ust. 2 dyrektywy 2015/2302 należy interpretować w ten sposób, że w celu ustalenia, czy wystąpiły „nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności”, które „w znaczącym stopniu wpływają na realizację imprezy turystycznej lub które w znaczącym stopniu wpływają na przewóz pasażerów do miejsca docelowego” w rozumieniu tego przepisu, powinno się uwzględnić wyłącznie sytuację istniejącą w dniu, w którym podróżny rozwiązał umowę o udział w imprezie turystycznej.

Wybór i opracowanie:
dr Tomasz Jaroszyński
adiunkt na Wydziale Administracji
i Nauk Społecznych
Politechniki Warszawskiej

---