Projekt noweli, która ma rozpropagować mediacje, zwłaszcza w sporach biznesowych, trafił do pracy w komisji. Podczas pierwszego czytania w czwartek posłowie chwalili cele propozycji resortu gospodarki, choć zaznaczali, że szczegóły wymagają dopracowania.

Zmiany proponowane w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów dotyczą przede wszystkim przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Projekt trafił do prac w Komisji Nadzwyczajnej ds. zmian w kodyfikacjach.
„Propozycje mają na celu wzrost liczby spraw, które będą rozwiązywane polubownie, a tym samym ich celem jest obniżenie kosztów, jakie spory sądowe generują w gospodarce, w tym odciążenie sądów” – mówił posłom wiceminister gospodarki Mariusz Haładyj.
„W Ministerstwie Gospodarki oszacowaliśmy, że konflikty w sprawach gospodarczych mogą generować rocznie nawet kilkadziesiąt miliardów złotych kosztów dla gospodarki” – dodał, zaznaczając, że chodzi nie tylko o koszty prowadzenia sporów sądowych, ale także koszty związane np. z pogorszeniem wizerunku czy utratą relacji biznesowych.
Choć wskazane przez MG cele nie budziły wątpliwości posłów dyskutujących nad projektem, to poddawali oni wątpliwość niektóre założenia przyjęte przy tworzeniu nowych regulacji, np. rozbudowanie roli sędziów w procesie nakłaniania stron do mediacji.
Posłanka Barbara Bartuś z PiS wyrażała np. w imieniu swojego klubu obawy, czy w związku z tym sędziowie – zamiast zajmować się postępowaniem procesowym – nie będą marnować terminów na kolejne nieudane próby skłaniania stron do poddania się mediacji.
Jak powiedziała, choć cel jest szczytny, to „całościowo projekt wymaga znacznego dopracowania”.
Szczegóły projektu przedstawiał posłom Mariusz Haładyj. Jak opisywał, propozycje MG koncentrują się na czterech obszarach: procesowych i organizacyjnych - chodzi przede wszystkim o zmiany w kodeksie postępowania cywilnego – wprowadzeniu bodźców ekonomicznych i podatkowych oraz podwyższeniu jakości usług mediacyjnych.
Jako podstawowe bariery w rozwoju mediacji wymienił brak wiedzy o tym sposobie rozwiązywania konfliktów, brak zaufania do instytucji mediacji i niedoskonałe uregulowania prawne.
„Proponujemy ramy prawne, które ułatwią i przyspieszą rozwój mediacji i arbitrażu” – wskazał.
Propozycje MG idą przede wszystkim w kierunku jak najwcześniejszego poinformowania stron o możliwości ugodowego rozwiązania konfliktu.
Wprowadzają np. obowiązek informowania w pozwie o podjęciu próby polubownego rozwiązania sporu przed skierowaniem sprawy do sądu. W przypadku, gdy nie podjęto takiej próby, powód powinien wyjaśnić przyczyny. W intencji projektodawców ma to uświadomić stronom, że „każdy spór powinien zostać poprzedzony oceną, czy sprawa może zostać zakończona polubownie, a sędziemu ułatwi podjęcie decyzji o skierowaniu stron do mediacji w toku postępowania sądowego”.
Wzmocniony zostanie także obowiązek informowania przez sąd o możliwości skierowania sprawy do mediacji, szczególnie na wstępnym etapie postępowania. Sędziowie mają oceniać, czy sprawa może zostać rozwiązana poprzez mediację oraz nakazać stronom wzięcie udziału w spotkaniu informacyjnym, podczas którego uzyskają informację na temat mediacji albo wezwać strony na posiedzenie niejawne.
W myśl projektu nowych przepisów skierowanie stron do mediacji będzie możliwe na każdym etapie sprawy, a także więcej niż raz w toku postępowania.
Projekt ma także uporządkować kwestie proceduralne dotyczące mediacji, m.in. strony uzyskają pierwszeństwo przy wyborze mediatora, który będzie mógł zapoznać się z aktami sprawy zaraz po przystąpieniu stron do mediacji, a dane kontaktowe stron sąd przekaże mediatorowi w jak najkrótszym czasie.
Mediacja będzie mogła zostać wyznaczona na okres do 3 miesięcy, a nie jak obecnie miesiąc. Jeżeli nie dojdzie do wszczęcia mediacji przedsądowej z powodów niezależnych od wierzyciela (np. druga strona nie wyrazi zgody na mediację), wierzyciel zachowa pozytywne skutki związane z przerwaniem biegu przedawnienia roszczenia, jeżeli wniesie pozew w terminie 3 miesięcy.
Nowe przepisy wprowadzą także wymagania dotyczące kwalifikacji tzw. mediatorów stałych.
Celem zmian jest również stworzenie systemu zachęt finansowych dotyczących kosztów sądowych, np. wniosek o zatwierdzenie ugody pozasądowej zawartej przed mediatorem zostanie zwolniony od opłaty sądowej. Jeżeli do zawarcia ugody dojdzie przed rozpoczęciem rozprawy, sąd zwróci stronom całość uiszczonej opłaty sądowej. Zachętą do mediacji ma być też m.in. propozycja zaliczenia kosztów mediacji do kosztów sądowych, żeby strona niezamożna mogła skorzystać ze zwolnienia z kosztów.
Projekt przewiduje także, że sąd uzyska możliwość obciążenia strony, która w sposób nieuzasadniony odmówiła poddania się mediacji, częścią kosztów powstałych na skutek zdecydowanie nagannego i nielojalnego zachowania strony względem sądu lub przeciwnika procesowego.
Projekt noweli, obok zmian dot. mediacji, zawiera także rozwiązania, które mają na celu zwiększenie skali wykorzystania w Polsce arbitrażu jako alternatywnej metody rozwiązywania sporów.
Wprowadza on jednoinstancyjność prowadzonych w sądach powszechnych spraw o uznanie lub stwierdzenie wykonalności wyroków zagranicznych sądów polubownych oraz postępowań ze skarg o uchylenie wyroku sądu polubownego (tzw. postępowania postarbitrażowe).
Skrócono także termin na wniesienie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego z 3 do 2 miesięcy i wprowadzono równy standard dla postępowań sądowych i arbitrażowych w zakresie skutków ogłoszenia upadłości. Pomimo ogłoszenia upadłości, zapis na sąd polubowny nie będzie tracił mocy, a toczące się przed sądem polubownym postępowania będą kontynuowane.
Nowe przepisy miałyby wejść w życie 1 stycznia 2016 r.
(PAP)