Orzeczenie z dnia 10 listopada 2021 r. Sygn. akt: D 65/21
Orzeczenie nie jest prawomocne
 

PRZEWODNICZĄCY:      r. pr. Marcin Milewski
CZŁONKOWIE:                 r. pr. Agnieszka Korpas-Mattusch
r. pr. Igor Bąkowski
PROTOKOLANT:              Karolina Szymala

 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. po rozpoznaniu na rozprawie […] r. w W. sprawy przeciwko radcy prawnemu P.K. ([…]) obwinionej o to, że:
1)  w okresie od dnia […] r. do dnia ogłoszenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów t.j. dnia […] r., w W., wykonywała zawód radcy prawnego w formie nieprzewidzianej przez obowiązujące przepisy prawa - poprzez pełnienie funkcji prokurenta w Kancelarii C. sp. z o.o. Oddział w Polsce,
tj. popełnienia czyn z art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych w związku z art. 8 ust. 1 oraz w związku z art. 6 ust. 1 ustawy o radcach prawnych.
 

 

 

 
Rzecznik Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. (zwany dalej: „Rzecznikiem”) postanowieniem z dnia […] r., sygn. akt: […] postanowił wyłączyć do odrębnego prowadzenia materiały w sprawie wykonywania przez radcę prawnego P.K. zawodu radcy prawnego w formie spółki z o.o. W uzasadnieniu Rzecznik wskazał, że prowadzi dochodzenie w sprawie postępowania radcy prawnego J.L ([…]). Ze znajdujących się w aktach sprawy dokumentów wynika, że radca prawny P.K. może wykonywać zawód radcy prawnego w formie spółki z o.o., co jest niedopuszczalne w świetle art. 8 ustawy o radcach prawnych.
 
Natomiast postanowieniem z dnia […] r., sygn. akt: RD […] Rzecznik postanowił wszcząć dochodzenie w sprawie wykonania przez radcę prawnego P.K. (nr wpisu […], zwaną dalej: „Obwinioną”) zawodu w ramach spółki z o.o., tj. popełnienia czynu z art. 64 ust. 1 w zw. z art. 8 ustawy o radcach prawnych.
 
Następnie postanowieniem z dnia […] r., sygn. akt: […] Rzecznik postanowił przedstawić Obwinionej zarzut tego, że w okresie od dnia […] r. do dnia ogłoszenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów, tj. dnia […] r., w W., wykonywała zawód radcy prawnego w formie nieprzewidzianej przez obowiązujące przepisy prawa – poprzez pełnienie funkcji prokurenta w Kancelarii C. sp. z o.o. Oddział w Polsce, tj. popełniła czyn z art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych w związku z art. 8 ust. 1 oraz w związku z art. 6 ust. 1 ustawy o radcach prawnych.
 
Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego Rzecznik pismem z dnia […] r. skierował do Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. (zwanego dalej: „OSD”) wniosek o ukaranie Obwinionej o to, że w okresie od dnia […] r. do dnia ogłoszenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów, tj. dnia […] r., w W., wykonywała zawód radcy prawnego w formie nieprzewidzianej przez obowiązujące przepisy prawa – poprzez pełnienie funkcji prokurenta w Kancelarii C. sp. z o.o. Oddział w Polsce, tj. popełniła czyn z art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych w związku z art. 8 ust. 1 oraz w związku z art. 6 ust. 1 ustawy o radcach prawnych.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny ustalił następujący stan faktyczny:

Obwiniona pełniła funkcję prokurenta w Kancelarii C. sp. z o.o. Oddział w Polsce przez okres rozpoczęty przed dniem […] r.  do dnia […] r. (uchwała z dnia 1 grudnia 2017 r. – k. 132 – 134, oświadczenie o rezygnacji – k. 143, informacja KRS – k. 75 – k. 81).
 
Kancelaria C. sp. z o.o. Oddział w Polsce przez okres rozpoczęty przed dniem […] r. co najmniej do dnia […] r. prowadziła działalność prawniczą, oferując usługi prawne. W informacji KRS wymienionej spółki z dnia […] r. w Dziale 3 w Rubryce 1 – Przedmiot działalności działalność prawnicza wpisana była jako przeważający przedmiot działalności, nieprzerwanie od dnia […] r. (informacja KRS – k. 75 – k. 81).
 
Aktywność informacyjno-marketingowa Kancelarii C. sp. z o.o. Oddział w Polsce, w tym udzielenie wywiadu przez Obwinioną i prowadzenie przez wymienioną Spółkę strony internetowej z informacjami o oferowanych usługach prawnych nie pozostawiają wątpliwości, że wymieniona Spółka oferowała usługi prawne (wywiad M.M. z Obwinioną w […]l.pl pt.: „[…]?” – k. 82 – 83, wydruki strony internetowej […].com – k. 92 – 93, artykuł V.K. pt.: „[…]”, […] r., P. – k. 84 - 89). Trzeba przy tym zaznaczyć, że dla czynu przypisanego przez OSD Obwinionej nie ma znaczenia, czy Obwiniona sama zatytułowała się przy wypowiadaniu się w ramach wspomnianego wywiadu i artykułu jako radca prawny z Kancelarii C. sp. z o.o. Oddział w Polsce czy została tak określona przez dziennikarza bez jej akceptacji. Niewątpliwe bowiem wzmiankowanie Kancelarii C. sp. z o.o. we wskazanych publikacjach, potwierdza, że podmiot ten – zgodnie z informacją KRS i zgodnie z treściami na stronie internetowej tego podmiotu – oferował i świadczył usługi prawne.
 
Obwiniona jako prokurent ­­­Kancelarii C. sp. z o.o. Oddział w Polsce zajmowała się czynnościami administracyjnymi, rekrutacją, zawieraniem, rozwiązywaniem umów, reprezentowała Spółkę przed organami państwowymi np. ZUS-em. Świadczyła także pomoc prawną na rzecz tej Spółki, w tym m. in. reprezentowała Spółkę w sprawach o zapłatę (wyjaśnienia Obwinionej – protokół rozprawy z dnia […] r. – s. 2).
 
Obwiniona jako prokurent ­­­Kancelarii C. sp. z o.o. Oddział w Polsce świadczyła pomoc prawną na rzecz podmiotów powiązanych kapitałowo lub osobową z tą Spółką (zeznania świadka W.T. – protokół rozprawy z dnia […] r. – s. 3 - 4).  
 
Obwiniona orzeczeniem OSD z dnia […] r., sygn. akt: […] została uznana za winną tego, że w okresie od dnia […] r. do dnia ogłoszenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów (tj. […]r.), w Warszawie, wykonywała zawód radcy prawnego w formie nieprzewidzianej przez obowiązujące przepisy prawa – poprzez pełnienie funkcji prokurenta w Kancelarii C. sp. z o.o. Oddział w Polsce oraz świadcząc pomoc prawną na rzecz klientów ww. spółki kapitałowej i za ten czyn wymierzył Obwinionej karę dyscyplinarną upomnienia (informacja znana OSD z urzędu).
 
Obwiniona od […] r. prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności gospodarczej. Zgodnie z wydrukiem z CEIDG z dnia […] r. przeważającą działalnością jest działalność prawnicza, a nazwa przedsiębiorcy to Kancelaria Radcy Prawnego P.K. (wydruk z CEIDG – k. 105).
 
Obwiniona w […] r. oraz w […] r. zawarła z A. S. A. umowy w zakresie dobrowolnego nadwyżkowego ubezpieczenia zawodowej odpowiedzialności cywilnej radców prawnych (polisa nr […] i polisa nr […] – k. 106 – 109).
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:

Przypomnieć należy, że stosownie do art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t. j.:  Dz. U. z 2020 r., poz. 75; dalej: u.r.p.) radcowie prawni i aplikanci radcowscy podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godnością zawodu bądź za naruszenie swych obowiązków zawodowych. Kluczowe znacznie dla oceny postępowania radcy prawnego ma Kodeks Etyki Radcy Prawnego (dalej k.e.r.p.) stanowiący załącznik do uchwały nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 r. w sprawie Kodeksu Etyki Radcy Prawnego. W preambule do k.e.r.p. postanowiono, ż radca prawny wykonujący w sposób samodzielny i niezależny wolny zawód służy interesom wymiaru sprawiedliwości jak również tym, których prawa i wolności zostały mu powierzone w celu ochrony. Zawód radcy prawnego podlegający ochronie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi jedną z gwarancji poszanowania prawa. Jest to zawód zaufania publicznego respektujący ideały i obowiązki etyczne ukształtowane w toku jego wykonywania. Zdefiniowanie reguł postępowania w życiu zawodowym i samorządowym przyczynia się do godnego i uczciwego wykonywania zawodu radcy prawnego.
 
Zgodnie z art. 6 ust. 1 u.r.p. świadczenie pomocy prawnej przez radcę prawnego polega w szczególności na udzielaniu porad i konsultacji prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed urzędami i sądami w charakterze pełnomocnika lub obrońcy. Stosownie natomiast do art. 8 u.r.p.:

 
Zamknięty katalog form wykonywania zawodu radcy prawnego ma celu ochronę interesu klientów przez pryzmat odpowiedzialności radcy prawnego całym swoim majątkiem za zobowiązania powstałe przy wykonywaniu zawodu na podstawie umowy cywilnoprawnej, w ramach kancelarii radcy prawnego lub jako wspólnik spółki osobowej ponoszący nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Jednocześnie wykonywanie zawodu przez radcę prawnego w jednej z form przewidzianych przez ustawę zapewnia klientom radcy prawnego możliwość dochodzenia roszczeń z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej radców prawnych zawieranych obecnie przez Krajową Izbę Radców Prawych na rzecz wszystkich radców prawnych wykonujących zawód w Rzeczypospolitej Polskiej. W przypadku zawarcia przez klienta umowy o usługi prawne ze spółką z o.o. lub innego rodzaju spółką o ograniczonej odpowiedzialności za jej zobowiązania w sposób oczywisty dochodzi do istotnego naruszenia zabezpieczenia interesów klienta. Po pierwsze, poprzez ograniczenie możliwości egzekwowania zobowiązań jedynie z majątku spółki, który w praktyce obrotu nie rzadko nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich zobowiązań. Po drugie, spółka taka może nie posiadać odpowiedniego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej mogącego zaspokoić szkodę, jaką potencjalnie może ponieść klient wskutek nienależytego wykonania usługi prawnej. Ponadto tego rodzaju spółka nie daje odpowiedniej gwarancji zachowania tajemnicy informacji pozyskanych od klienta oraz jako niepodlegająca nadzorowi samorządu radców prawnych nie zapewnia gwarancji instytucjonalnych właściwych dla radców prawnych. Nie budzi zatem wątpliwości, że wykonywanie zawodu przez radcę prawnego w ramach spółki z o.o. czy innej podobnej spółki narusza art. 8 u.r.p. i stanowi przewinienie dyscyplinarne.
 
Zdaniem OSD pełnienie funkcji prokurenta przez radcę prawnego w spółce kapitałowej samo przez się nie stanowi przewinienia dyscyplinarnego. W zależności od dodatkowych okoliczności towarzyszących ocenić należy, czy mamy do czynienia z przewinieniem dyscyplinarnym. Co do zasady przewinieniem dyscyplinarnym będzie świadczenie przez radcę prawnego pomocy prawnej na rzecz klientów spółki z o.o. lub innej podobnej spółki na podstawie umowy zawartej z taką spółką lub na podstawie pełnienia określonej funkcji w takiej spółce, np. funkcji prokurenta.
 
W niniejszej sprawie jednak zdaniem OSD nie zostało udowodnione, aby Obwiniona świadczyła pomoc prawną na rzecz klientów Kancelarii C. sp. z o.o. Oddział w Polsce innych niż podmioty powiązane osobowo lub kapitałowo z tą Spółką. W ocenie OSD natomiast świadczenie pomocy prawnej na rzecz podmiotów powiązanych z osobą prawną będącą klientem nie jest niedopuszczalne. W praktyce obrotu powszechne jest działanie przez grupy spółek w sposób ściśle powiązany ze sobą i nie rzadko realizacja zlecenia na rzecz klienta – jednej ze spółek z takiej grupy pociąga za sobą naturalnie również doradzanie i wykonywanie innych czynności na rzecz innych spółek z grupy. Nie rzadko odrębne spółki są funkcjonalnie swego rodzaju działami operacyjnymi jednego większego organizmu – holdingowego przedsiębiorstwa.  Oczywiste jest, że każdy przypadek należy oceniać indywidualnie. Jednak zdaniem OSD w obecnym składzie powszechność działania na rynku różnego rodzaju struktur holdingowych determinuje przyjęcie jako zasady dopuszczalności obsługiwania przez radcę prawnego - jako stronę umowy o usługi prawne z jedną ze spółek z grupy - również innych spółek z takiej grupy. I dopiero wykazanie szczególnych okoliczności danego przypadku, jak np. działanie w ramach konfliktu interesów, będzie determinować powstanie przewinienia dyscyplinarnego. W niniejszej sprawie natomiast nie zostały ujawnione szczególne okoliczności w zakresie świadczenia przez Obwinioną pomocy prawnej na rzecz spółek powiązanych z Kancelarią C. sp. z o.o. Oddział w Polsce, które przemawiałyby za uznaniem działalności Obwinionej w tym zakresie za niedopuszczalną.
 
W ocenie OSD jednak pełnienie przez Obwinioną funkcji prokurenta w rozpatrywanym w niniejszej sprawie okresie, tj. od dnia […] r. do dnia […] r. w Kancelarii C. sp. z o.o. Oddział w Polsce uznać należy za niedopuszczalne wykonywanie zawodu radcy prawnego, dlatego że wymieniona Spółka we wskazanym okresie oferowała i świadczyła usługi prawne. Obwiniona zatem jako prokurent miała obowiązek uczestniczyć w zawieraniu umów o usługi prawne przez wymienioną Spółkę. Osoby trzecie rozważające skorzystanie z usług wskazanej Spółki lub już korzystające z takich usług mogły pozostawać w błędnym przekonaniu, że skoro prokurentem w Spółce jest radca prawny, to Spółka świadczy usługi prawne w sposób zgodny z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa i standardami przyjętymi dla profesjonalnej obsługi prawnej. Tytuł zawodowy radcy prawnego Obwinionej posłużył w tym wypadku ww. Spółce do uwiarygodnienia na rynku pozycji Spółki. Obwiniona musiała zdawać sobie z tego sprawę i co najmniej pasywnie godziła sią na to. Jednocześnie co najmniej godziła się na bycie adresatem oświadczeń woli związanych z zawieraniem lub wykonywaniem przez osoby trzecie umów o świadczenie usług prawnych przez Spółkę. Skoro bowiem Spółka świadczyła usługi prawne, a Obwiniona była w niej prokurentem, to każdy zainteresowany zawarciem umowy o usługi prawne z tą Spółką lub będący już stroną takiej umowy mógł kierować swoje oświadczenia woli do Obwinionej jako prokurenta uprawnionego do reprezentacji Spółki. Obwiniona zatem wspierała szkodliwą dla samorządu radców prawnych działalność prawniczą wymienioną Spółki, pogłębiając w ten sposób ryzyko narażenia przez ww. Spółkę osób trzecich na niebezpieczeństwo związane ze zleceniem tej Spółce usług prawnych.
 
Z tych względów OSD uznał, że Obwiniona dopuściła się w sposób zawiniony czynu opisanego w wydanym orzeczeniu. W ocenie OSD najłagodniejsza kara w postaci upomnienia w tym wypadku jest adekwatna z uwagi na postawę Obwinionej, która już po wcześniejszym ukaraniu orzeczeniem OSD z dnia […] r., sygn. akt: […], podjęła działania zmierzające do reorganizacji wykonywania zawodu radcy prawnego. A w trakcie niniejszego postępowania zrezygnowała z pełnienia funkcji prokurenta w wymienionej
wcześniej Spółce. OSD uznał, że kara upomnienia należycie spełni swe funkcje prewencyjną, represyjną oraz wychowawczą.
 
O kosztach postępowania dyscyplinarnego OSD postanowił na podstawie art. 70⁶ ust. 2 u.r.p., biorąc pod uwagę czynności podjęte w postępowaniu.
 
GF